‘De angst om een paniekaanval te krijgen veroorzaakt net aanvallen; een vicieuze cirkel die tot een paniekstoortnis kan leiden.’
Paniekaanvallen of een angststoornis? Dit zegt de psycholoog erover
Leven met angst is meestal een last, maar het kan soms ook een kracht zijn. Angstige mensen zijn vaak uiterst alert en empathisch. Ze gebruiken hun zorgen als brandstof om te groeien en te leren, en bovendien leven ze langer!
Hartkloppingen, paniekaanvallen, een knoop in je maag, zweetpollekes, een steek in je borst, kortademigheid… Cijfers van Sciensano tonen aan dat dat in 2022 voor een kwart van de Belgen de wekelijkse, misschien wel dagelijkse realiteit is. Zij kampen namelijk met een angststoornis. Wereldwijd is die tegenwoordig de vaakst voorkomende psychische aandoening, en de cijfers blijven stijgen.
Bespreekbaar
Psycholoog en oprichter van psychologiepraktijk Strong Mind Leslie Hodge nuanceert: ‘Het is allemaal veel bespreekbaarder geworden. Een Amerikaans onderzoek van een paar jaar geleden toont aan dat 87 procent van de mensen vindt dat een depressie en angsten niets zijn om je over te schamen, dus mensen durven er veel meer voor uit te komen, waardoor de cijfers vanzelf hoger komen te liggen.
Zo komt een angststoornis statistisch gezien vaker voor bij vrouwen, maar dat komt dus deels omdat zij er makkelijker over praten en sneller hulp zoeken. Mannen melden het minder. Maar’, vervolgt Leslie, ‘aan de andere kant zie je ook wel factoren die maken dat onze dagelijkse stress meer aanwezig is. Zo krijgen we sinds de komst van de smartphone een haast constante stroom aan prikkels te verwerken, en daarbij is er veel dreiging in verband met het klimaat, oorlog, nieuwe en onvoorspelbare technologieën als AI… Er komt veel onrust en stress binnen via allerlei kanalen, die ons zelfs volgen tot in de slaapkamer.’
Angstige holbewoners
Behalve misschien voor thrillseekers is angst een ronduit vervelend gevoel. Maar in ‘Survival voor stresskippen’ lees ik dat we het kind niet zomaar met het badwater mogen weggooien, want vanuit evolutionair perspectief was angst levensreddend. Auteurs Abbe Greenberg en Maggie Sarachek schrijven dat als je in de tijd van de holbewoners niet vertrapt wilde worden door een wolharige mammoet, je op élk moment van de dag in staat moest zijn om te maken dat je wegkwam. Om dat mogelijk te maken, produceren onze klieren stresshormonen (zoals adrenaline en cortisol), die ons lichaam voorbereiden op vechten, vluchten of bevriezen.
Een angststoornis is een toestand waarbij de hersenen (vaak) foutieve opdrachten uitzenden om te vechten, vluchten of bevriezen.
Tegenwoordig leven we (meestal) niet meer voortdurend in dat soort gevaarlijke omgevingen, maar ons zenuwstelsel vertoont die drie reacties nog steeds. Die van oorsprong nuttige systemen komen nog steeds vaak van pas: ze waarschuwen ons voor risico’s en houden ons alert, maar worden heel onhandig als ze de kop opsteken wanneer we geen werkelijke dreiging ervaren, bijvoorbeeld wanneer we in een lift staan of een presentatie moeten geven. In dat soort situaties hebben zweten, trillen, een bonkend hart en kortademigheid eigenlijk weinig zin.
Een angststoornis is een toestand waarbij de hersenen (vaak) foutieve opdrachten uitzenden om te vechten, vluchten of bevriezen. In ‘Survival voor stresskippen’ lees ik dat er verschillende vormen en symptomen bestaan, die ook weleens in elkaar overvloeien. Hierna bespreek ik de drie meest voorkomende.
Gegeneraliseerde Angststoornis (GAS)
Kunnen ze jou makkelijk laten schrikken en klinkt de zin ‘Amai, last van een slecht geweten?’ je meer dan bekend in de oren? Dan heb je misschien een gegeneraliseerde angststoornis of GAS. Mensen die daar last van hebben, zijn heel de tijd alert, vallen moeilijk in slaap en zijn vaak schrikachtig. Ze ervaren een constant gevoel van nervositeit en rusteloosheid, alsof je te veel slechte koffie hebt gedronken. Zelfs wanneer er geen onmiddellijke reden is, zijn mensen die er last van hebben bang dat er iets (vreselijks) zal gebeuren.
GAS is een parapluterm, want het past zo’n beetje bij iedereen die last heeft van angstgevoelens. Symptomen daarvan kunnen zijn: gespannenheid, rusteloosheid, vermoeidheid, slapeloosheid, prikkelbaarheid, hoofdpijn, gespannen spieren en concentratieproblemen.
Paniekstoornis
Die houdt in dat je geregeld paniekaanvallen krijgt zonder dat daar een duidelijke reden voor is. Zo’n paniekaanval is heel heftig en ontregelend. Het voelt alsof je de controle over jezelf verliest. De angst om weer een paniekaanval te krijgen veroorzaakt bovendien net aanvallen: een vicieuze cirkel die op zijn beurt tot een paniekstoornis kan leiden. Heel wat mensen gaan daardoor bepaalde situaties vermijden. Symptomen daarvan kunnen zijn: ademnood, hartkloppingen, pijn in de borst, misselijkheid, duizeligheid, diarree, benauwdheid en hevige transpiratie.
Mensne met SAS zijn bang dat ze zich in het openbaar belachelijk zullen maken door bijvoorbeeld iets stoms te doen.
Sociale angststoornis
Dat is niet hetzelfde als verlegenheid of introversie. Mensen die eraan lijden, zijn bang dat ze zich in het openbaar belachelijk zullen maken door bijvoorbeeld iets stoms te doen. Het lijkt een beetje op een ernstige vorm van plankenkoorts, maar dan zonder het podium. Mensen met SAS vermijden daardoor bijvoorbeeld afspraakjes, feestjes, spreken in het openbaar, openbare toiletten of eten in het bijzijn van anderen. Symptomen hiervan kunnen zijn: hartkloppingen, blozen, zweten, klamheid, trillen, een droge mond, kortademigheid, duizeligheid en een licht gevoel in het hoofd. Terwijl ze die symptomen ervaren, maken ze zich zorgen dat andere mensen ze opmerken, wat het alleen maar erger maakt.
Tekst: Anaïs Raes, met dank aan psycholoog Leslie Hodge
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
