Met een eerlijke maar warme pen beschrijft psychotherapeut Liesbeth Catrysse in haar boek Chemie van verlangen wat er gebeurt als begeerte ontspoort. Vanuit haar ervaring met cliënten (en hun partners) die worstelen met seksverslaving, stuurt ze een krachtige boodschap de wereld in: seksverslaving gaat zelden over seks. Het gaat over zoeken, vermijden en hunkeren naar verbinding. En over onderweg jezelf verliezen.
Wat is seksverslaving eigenlijk?
Liesbeth: ‘Bij seksverslaving denken veel mensen meteen aan iemand die altijd zin heeft of zich gewoon niet kan inhouden. Dat is een veel te simpel beeld. Seksverslaving draait niet om lust, maar om dwang. Het gaat om een patroon waarbij iemand keer op keer seksuele handelingen stelt zoals porno kijken, sexten, masturberen, seksuele fantasieën beleven en geheime relaties of betaalde contacten hebben – terwijl die persoon diep vanbinnen weet dat hij/zij/die daarmee wil stoppen. Maar zelfs als de gevolgen zwaar beginnen door te wegen, lukt dat niet. Dat is het echte probleem: het verlies van controle, niet hoe vaak je seks hebt. Een seksverslaving gaat ook zelden over de seksuele daad zelf. Seks wordt een manier om iets te vermijden wat eigenlijk gevoeld zou moeten worden, zoals verdriet, schaamte, eenzaamheid, stress of leegte. Het lichaam zoekt een snelle ontlading, maar het hoofd weet dat het niet oké is en het hart blijft achter met een knoop. Even is er verlichting, maar daarna komen het schuldgevoel, de spijt en de belofte om ermee te stoppen. Tot het patroon zich herhaalt. Dat is net waarom het verslavend werkt: de drang wint steeds van de wil.’
‘Veel cliënten voelen zich fundamenteel fout. Die schaamte is verlammend en zorgt ervoor dat ze opnieuw naar seks grijpen om zich even beter te voelen.’
Wat zijn de grootste misverstanden?
‘Seksverslaving wordt helaas vaak lacherig of sensationeel voorgesteld. Denk maar aan de stereotiepe beelden in films: de overspelige man die zegt: “Ik kan er niets aan doen, ik ben verslaafd” of de vrouw die haar honger naar aandacht verwart met liefde. Zulke clichés zijn niet alleen fout, ze maken het ook zoveel moeilijker om hulp te zoeken. Dat de aandoening alleen bij mannen zou voorkomen, is ook een grote misvatting. Vrouwen worstelen er evengoed mee, al wordt het bij hen minder vaak herkend of benoemd. Dat maakt de schaamte én de drempel naar hulp dan ook vaak dubbel zo groot. Een derde misvatting is dat seksverslaafden voortdurend opgewonden zijn. In werkelijkheid hebben ze vaak weinig plezier in wat ze doen. Seks is voor hen een innerlijke noodzaak. Het is alleen nog een manier geworden om spanning te ontladen, de controle te houden, of om even niets te hoeven voelen.’
Waarom raakt iemand seksverslaafd?
Liesbeth: ‘Niemand wordt zomaar seksverslaafd. Er is ook niet één oorzaak. Het gaat eerder om een complexe combinatie van factoren die elkaar versterken. Onder het compulsieve gedrag schuilt meestal een diepere pijn. Veel van mijn cliënten groeiden op in een onveilige thuissituatie met traumatische ervaringen en een gebrek aan emotionele beschikbaarheid. Seks – of de fantasie ervan – werd dan een vlucht. Ook de biologie speelt mee. Seksuele opwinding zorgt voor een chemische explosie in het brein: dopamine, oxytocine, endorfines komen dan vrij. Die stoffen geven een gevoel van beloning en verbinding, maar na verloop van tijd ontstaat er gewenning. Wat eerst werkte, werkt na een tijdje niet meer. De prikkels moeten steeds intenser en riskanter worden. Zo ontstaat een vicieuze cirkel waarin iemand met een verslaving zichzelf steeds verder verliest.’
‘Het gaat zelden om de seks zelf. Die wordt een manier om iets te vermijden wat gevoeld moet worden, zoals verdriet, schaamte, eenzaamheid, stress of leegte.
Hoe ziet seksverslaving eruit?
‘Seksverslaving kent vele gezichten. De een verliest zich uren per dag in porno. De ander maakt seksafspraken met vreemden via datingapps of betalen voor seks om zich bevestigd te voelen. Bij vrouwen uit het zich soms ook in telkens opnieuw intense, emotioneel afhankelijke relaties aangaan waarin de seksuele connectie allesoverheersend is. Wat al die uitingen gemeen hebben, is het gevoel van innerlijke onrust dat eraan voorafgaat en de spijt die er vaak op volgt. Voor velen is seks geen plezier meer, maar een opdracht. Het wordt een uitputtend ritueel dat de echte behoefte net niet weet te vervullen.’
Wat zijn de risico’s en gevolgen?
‘Het constante moeten presteren en het verbergen of regelen van seksueel gedrag put uit, zowel mentaal als lichamelijk. Het vertrouwen in jezelf brokkelt af. Je sociale contacten verwateren. Je werk, studie of ouderschap komen in het gedrang. Er zijn daarnaast ook fysieke risico’s. Soa’s, seksuele uitputting en risicovol gedrag zijn mogelijke gevolgen, maar de zwaarste zijn vaak wel psychologisch. Veel cliënten voelen zich fundamenteel fout, alsof er iets mis is met wie ze zijn. Die schaamte is verlammend en zorgt ervoor dat ze opnieuw naar seks grijpen om zich even beter te voelen. Het is een cyclus die zich voedt met haar eigen pijn.
Hoe kan je ervan herstellen?
‘Herstel begint met inzicht in wat iemand doet, maar vooral in de reden daarvoor. Het is niet genoeg om gewoon te stoppen met het “foute” gedrag, er moet ook gekeken worden naar de onderliggende behoeftes en kwetsuren die dat gedrag aandrijven. Herstel betekent dus niet kuis worden, maar leren voelen, leren kiezen en oprecht leren verbinden. Vaak gebeurt dat via therapie, individueel of in groep. Ook zelfhulpgroepen als Sexaholics Anonymous (SA) en Sex and Love Addicts Anonymous (SLAA) kunnen steun bieden. Daarnaast zijn er trajecten voor mensen die trauma’s willen verwerken of hechtingspatronen willen herprogrammeren. Uiteindelijk draait het om veel meer dan gedrag afleren; het gaat om identiteit, verbinding en veerkracht.’
En wat met de partners?
‘Wie leeft met iemand die een seksverslaving heeft, ervaart vaak diepe verwarring. Er is pijn, ongeloof, woede, verdriet en daarbovenop het gevoel van falen. Partners vragen zich vaak af: lag het aan mij? Was ik niet goed genoeg? Heb ik dit niet gezien? Die impact op de partner is zwaar onderschat, zeker in langdurige relaties waarbij er sprake is van bedrog, dubbele levens of geheimhouding. Daarom pleit ik ook bij partners voor therapie of
ondersteuning. Zij vervullen geen bijrol, maar zijn evenzeer getroffen door de verslaving. Samen herstellen kan, maar dat vraagt tijd, openheid en vooral veiligheid.’
Heb je behoefte aan een gesprek of zoek je hulp? Neem dan contact op met Nova Vida Recovery via novavidarecovery.be.
In ‘De chemie van verlangen’ deelt Liesbeth Catrysse haar kijk op seksverslaving en hoe verlangen kan ontsporen, van controle tot eten en van scrollen tot presteren – € 24,99 – Borgerhoff & Lamberigts.
Lees ook:
