Gwendolyn Portzky van de Zelfmoordlijn geeft raad: 'Probeer te luisteren, voordat je een oplossing voorstelt.'
SOS zelfdoding: hoe reageer je best als een vriend(in) zelfmoordgedachten heeft?
27, dat is het aantal Vlamingen dat op één dag een zelfmoordpoging doet. De cijfers zijn frappant, de verhalen en getuigenissen nog aangrijpender. Het is vandaag Wereld Suïcide Preventie Dag, een dag waarop we, nu meer dan ooit, beseffen dat een luisterend oor ontzettend belangrijk is.
Omdat we vroeg of laat, hoe schrijnend het ook mag zijn, weleens in contact komen met iemand die zelfmoordgedachten heeft, spraken wij met Prof. Dr. Gwendolyn Portzky van de Zelfmoordlijn. We vroegen haar hoe we moeten reageren op iemand die aan zelfdoding denkt en of we zelf in de positie zijn om iemand die een zelfmoordpoging dreigt te doen, te helpen.
Het is vandaag Wereld Suïcide Preventie Dag. Waarom zouden we vandaag moeten stilstaan bij zelfdoding?
‘Voor ons is elke dag belangrijk, maar op de Wereld Suïcide Preventie Dag proberen we ook het bredere publiek via allerlei kanalen bewust te maken van het belang van zelfmoordpreventie. Er rust een bijzonder groot taboe op het onderwerp en het is dus niet zo makkelijk om op de correcte manier met de buitenwereld te communiceren. Daarom proberen we het onderwerp vandaag gewoon net dat tikkeltje meer bespreekbaar te maken.’
Wat als we nu zelf opgebeld worden door een vriend of vriendin die aan zelfdoding denkt?
‘Dan is het vooral heel belangrijk om te luisteren en rustig te blijven. Dat klinkt heel simpel, maar is dat zeker niet. Zelfs onze medewerkers weten soms nog steeds niet hoe ze op de gepaste manier moeten reageren wanneer iemand belt. Als je dus zelf door iemand met zelfmoordgedachten wordt opgebeld, is het belangrijk dat je naar die persoon zijn of haar verhaal luistert en vooral niet te veel onderbreekt. Je moet erkenningen geven en aangeven dat je bereid bent om te luisteren. Stel ook vragen. Vraag hoelang die persoon al met die zelfmoordgedachten rondloopt en of hij of zij al nagedacht heeft om hulp te zoeken. Blijkt dat niet het geval te zijn? Stel dan voor om samen op een rustige manier op zoek te gaan naar iemand die kan helpen.’
Zijn er dan dingen die we beter niet zeggen?
‘Het klinkt misschien heel averechts, maar stel niet meteen een oplossing voor. Zeg bijvoorbeeld niet dat hij of zij naar een psychiater moet bellen of de Zelfmoordlijn móét contacteren, want dan geef je het gevoel dat je niet wilt luisteren en het probleem wilt minimaliseren.’
Iemand die suïcidaal is, kan ook nadat de zelfmoordgedachten verdwenen zijn heel snel hervallen.
Zijn er een aantal signalen die erop kunnen wijzen dat iemand met zelfmoordgedachten rondloopt?
‘Ja, en die kunnen in het begin misschien heel onschuldig lijken, maar het is niet de bedoeling dat we ze gaan negeren. Uit onderzoek blijkt dat 65 % van de personen die een zelfmoordpoging ondernam, op voorhand al aangaf dat hij of zij met zelfmoordgedachten kampte. Dat kan op drie verschillende manieren tot uiting komen: verbaal, emotioneel of gedragsmatig. Op verbaal vlak kan iemand plots laten vallen ‘dat hij het niet meer ziet zitten’, op emotioneel vlak uiten de zelfmoordgedachten zich vaak in stemmingswisselingen en ook uit het gedrag kunnen we veel afleiden. Trekt iemand zich steeds vaker terug en wil hij niet meer met vrienden of familie afspreken? Dan kan er weleens meer aan de hand zijn.’
Hoe kunnen we er dan voor zorgen dat we daar op de gepaste manier met die persoon over kunnen praten?
‘Probeer het onderwerp op een rustige manier aan te halen en laat meermaals vallen dat je al een paar keer hebt opgemerkt dat er iets aan de hand is. Blijkt uiteindelijk dat de persoon helemaal niet suïcidaal is? Dan heb je op z’n minst bewezen dat je er wel voor die persoon bent. Blijf wel herhalen dat je je zorgen maakt, zodat die persoon weet dat hij of zij altijd bij jou terecht kan.’
Uit onderzoek blijkt dat 65 % van de personen die een zelfmoordpoging ondernam op voorhand al aangaf dat hij of zij met zelfmoordgedachten kampte.
Wat als die persoon helemaal geen hulp wil, maar de signalen wel overduidelijk zijn?
‘Dat is natuurlijk een heel moeilijk iets, maar het komt jammer genoeg wel vaak voor. Probeer op z’n minst contact te houden. Ook dat is natuurlijk veel gemakkelijker gezegd dan gedaan, want iemand die al je hulp negeert, kan ook op je eigen gemoedstoestand werken. Heeft die persoon al een paar keer laten vallen dat hij of zij zelfmoord wil plegen? Dan spreken we over een acute situatie en kunnen we vaak niet anders dan externe hulp inschakelen. Bel daarom altijd eerst naar de huisarts van de persoon in kwestie. Hij zal uiteindelijk beslissen of een gedwongen opname aan de orde is.’
Stel: iemand pikt na zijn of haar zelfmoordgedachten het leven weer op. Hoe kunnen we die persoon dan toch nog op de juiste manier opvolgen?
‘We krijgen heel snel het idee dat alle problemen weer van de baan zijn, maar dat zijn ze vaak niet. Iemand die suïcidaal is, kan ook nadat de zelfmoordgedachten verdwenen zijn heel snel hervallen. Een heel banale negatieve gebeurtenis kan een herval in de hand werken en dat herval kan zelfs nóg alarmerender zijn dan de “originele” zelfmoordgedachten. De persoon kan dan het gevoel hebben dat de situatie nooit meer zal verbeteren en dat hij of zij al veel te veel mensen heeft lastiggevallen. Blijf daarom ook nadat iemand het leven weer oppikt vragen of alles oké is en blijf aangeven dat je er altijd zal zijn voor hem of haar.’
Heb je vragen over zelfdoding of wil je met iemand praten? Dat kan, gratis en anoniem. Op www.zelfmoord1813.be of www.tele-onthaal.be kan je chatten, bellen kan op de nummers 1813 (Zelfmoordlijn) of 106 (Tele-Onthaal).
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
