De politiezone Brussel-Noord voert sinds half maart operaties tegen straatintimidatie uit in verschillende wijken. ‘Vrouwen moeten zich weer veilig voelen op straat en met dit project willen we ze een stem geven‘, vertelt Angélique Janssens, adviseur bij de Cel Cultuur en Diversiteit van de politiezone Brussel-Noord.
Deze week lees je in je Flair heel wat hallucinante, maar helaas vaak ook herkenbare getuigenissen van vrouwen die het slachtoffer werden van straatintimidatie.
‘We werken al geruime tijd rond straatintimidatie, zo gaven we bijvoorbeeld workshops aan collega’s’, vertelt Angélique Janssens. ‘Maar we merkten dat er een groot dark number is van overtredingen omdat heel weinig vrouwen klacht komen neerleggen.’
Hoe komt dit denk je?
‘Straatintimidatie wordt zodanig gebanaliseerd door de maatschappij dat slachtoffers geen klacht durven neerleggen. Er is sinds 2014 ook een wet over strafbaar seksisme, maar die is voor het publiek nog niet genoeg gekend. Vrouwen weten dus niet dat ze het heft in eigen handen kunnen nemen en hier daadwerkelijk iets aan kunnen doen.’
Wat houdt seksuele straatintimidatie volgens die wet precies in?
‘Elke minachtende handeling of gebaar dat de waardigheid van het slachtoffer aantast en die haar reduceert tot haar geslacht. Daaronder vallen uitschelden, bespotten, obscene gebaren, aanranding, betasting en stalking. Het moet publiek gebeuren of in aanwezigheid van andere personen. Het heet straatintimidatie, maar kan ook verwijzen naar strafbaar seksisme bijvoorbeeld tijdens een vergadering of op sociale media. We moeten natuurlijk wel nog het onderscheid maken met verleiden.’
Vertel.
‘Een goedbedoeld compliment geven aan iemand die voorbijloopt, is geen straatintimidatie. Maar wanneer die persoon merkt dat de vrouw in kwestie daar niet mee gediend is en toch blijft verder doen, dan wordt het wél straatintimidatie. Mannen die beweren dat dit een dunne grens is, zijn aan het liegen. Bij verleiding is er interesse van beide partijen, punt.’
Wat is het doel van dit project tegen straatintimidatie en de bijhorende patrouilles?
‘Voor veel vrouwen is straatintimidatie een gewoonte geworden omdat ze er dagelijks mee geconfronteerd worden. Ze ontwikkelen strategieën om hiermee om te gaan zoals andere routes naar huis nemen, zich anders kleden of niet meer alleen op straat lopen. Ze denken op den duur zelfs dat dit “normaal” is, maar dat is het zeker niet. Vrouwen moeten zich weer veilig voelen op straat en met dit project willen we hen een stem geven. We willen de seksismewet kenbaar maken zodat vrouwen weten dat ze wel degelijk recht in hun schoenen staan en klacht mogen neerleggen als ze slachtoffer zijn van straatintimidatie. Vrouwen mogen immers lopen waar en wanneer ze willen en gekleed zijn hoe ze willen. Er bestaat in deze context niet zoiets als uitlokking.’
Zijn de slachtoffers altijd vrouwen?
‘In de overgrote meerderheid zijn het vrouwen, maar het slachtoffer kan natuurlijk ook iemand anders zijn.’
Voor veel vrouwen is straatintimidatie een gewoonte geworden. Ze nemen andere routes naar huis, kleden zich anders of lopen niet meer alleen op straat.
Gebeurt straatintimidatie eigenlijk meer dan vroeger?
‘We hebben daar geen objectieve cijfers over. We hebben nu wel meer getuigenissen omdat mensen dankzij onze acties en de aandacht die eraan wordt geschonken in de media meer klacht komen neerleggen. Ze vinden makkelijker de weg naar ons om erover te praten. Of het verergerd is de laatste jaren kan ik dus niet zeggen. Verschillende politiediensten vertellen wel dat zij horen van tal van slachtoffers dat het in de COVID-periode erger geworden is.’
Hoe gaan jullie precies te werk tijdens deze patrouilles?
‘We zetten burgerpatrouilles in waarbij een vrouwelijke agent een tiental meter voorop loopt op straat met daarachter twee mannelijke collega’s die alles gadeslaan. Die agenten zijn allemaal in burger omdat we de daders op heterdaad willen betrappen. Als er iemand zich schuldig maakt aan straatintimidatie zullen de mannelijke agenten die persoon daarop aanspreken of een pv opstellen.’
Wanneer vliegen de daders de bon op en wanneer krijgen ze enkel een waarschuwing?
‘Dat is natuurlijk een moeilijke afweging. De burgerpatrouille loopt een eindje achterop, dus ze horen ook niet alles wat gezegd wordt. Als een dader de politieagente in burger begint te volgen of echt dichtbij komt, dan gaan ze een pv opstellen. Wanneer het gaat over een complimentje, dan zullen ze de dader eerder waarschuwen dat het flirten niet mag uitdraaien in straatintimidatie en dat ze die grens goed moeten bewaken.’
Wat gebeurt er als iemand klacht komt indienen. Wat zijn dan de volgende stappen?
‘Er wordt eerst en vooral geluisterd naar het verhaal. Vrouwen mogen niet denken dat de politie dit niet serieus neemt, straatintimidatie is een ernstig feit en we behandelen dit dan ook als dusdanig. Daarna wordt een pv opgesteld tegen onbekenden en dan volgt een juridisch dossier en het nodige politiewerk. Er wordt bijvoorbeeld gekeken of er camera’s en getuigen waren. Als het een terugkerend feit is en het slachtoffer kan een persoonsbeschrijving geven, wordt dat doorgespeeld naar de wijkagent omdat die misschien de dader kent. Het slachtoffer wordt doorverwezen naar slachtofferbejegening en daar wordt er opnieuw geluisterd naar het verhaal en kijkt men wat men nog kan betekenen voor die persoon.’
We hopen dat niet alleen slachtoffers sneller klacht indienen, maar dat we daders ook kunnen duidelijk maken dat hun gedrag fout is zodat ze het in de toekomst niet meer doen.
Welke straffen staan er effectief op seksuele intimidatie?
‘Een gevangenisstraf van een maand tot een jaar en een geldboete van vijftig tot duizend euro, of een van die straffen alleen. Daders krijgen ook dadertherapie waarbij de wet nog eens duidelijk wordt uitgelegd en waarbij de spiegeltechniek wordt toegepast om empathie te krijgen voor de slachtoffers. Ze krijgen het scenario voorgeschoteld: wat als dit gebeurt met je dochter, zus of mama? We merken dat dit echt wel effect heeft. We willen hier wel benadrukken dat het preventieve luik veel belangrijker is dan het repressieve luik.’
Hoezo?
‘We willen met dit project naast daders vatten ook vooral sensibiliseren. Daarom gaan de burgerpatrouilles slachtoffers, daders én getuigen aanspreken. We gaan ook een brochure uitbrengen die uitlegt wat straatintimidatie is, want er is natuurlijk een verschil tussen een verleidingsspel tussen twee personen en ongepaste handelingen, en dat die laatste wel degelijk strafbaar zijn. We hopen op die manier dat niet alleen slachtoffers sneller klacht indienen, maar dat we daders ook kunnen duidelijk maken dat hun gedrag fout is zodat ze het in de toekomst niet meer doen.’
Vrouwen krijgen dus ook tips van agenten in burger om zich veiliger te voelen op straat. Wat houden die tips in?
‘Roep zeker hulp in, dat kan door het noodnummer 101 te bellen of door getuigen aan te spreken. Probeer je indien dat kan ook veilig te stellen door bijvoorbeeld een winkel binnen te stappen of de straat over te steken. Je kan ook de dader aanspreken en hem erop wijzen dat je zijn gebaren of handelingen allesbehalve apprecieert.’
Geef je slachtoffers op die manier niet weer het gevoel dat zij hun leven moeten omgooien in plaats van de oorzaak van het probleem aan te pakken: de daders?
‘Neen. We vragen met deze tips niet aan het slachtoffer om iets te veranderen aan haar doen of zijn, dat willen we zeker vermijden. Vrouwen mogen gaan en staan waar ze willen en zich kleden hoe ze willen. Desalniettemin zijn tips denk ik altijd welkom als je je onveilig voelt en iedereen kan daar wel iets mee aanvangen.’
Wat kan je doen als je getuige bent van straatintimidatie?
‘Het slachtoffer helpen door bij haar te blijven tot ze zich weer veilig voelt. Je kan ook de dader zelf aanspreken op zijn gedrag. Getuigen kunnen ook altijd de politie bellen op het nummer 101. Probeer bovendien altijd de kenmerken van de dader in je achterhoofd te houden en stel je beschikbaar als getuige. Die informatie kan ons misschien verder helpen om de dader te vatten.’
We merken dat het aantal klachten stijgt. Vrouwen zijn zich steeds meer bewust van de wet voor strafbaar seksisme en leggen sneller klacht neer.
Voeren jullie deze patrouilles nu wekelijks uit op straat?
‘Er staat geen vaste quota op. Het hangt af van de operationele agenda van de medewerkers. Er zijn sinds half maart wel al zes acties geweest.’
Zijn er echt problematische plaatsen waar dit veel of meer dan op andere plekken gebeurt?
‘Straatintimidatie is een universeel probleem, het komt overal voor. Elke persoon kan slachtoffer zijn en er is ook geen bepaald dadertype. We willen niemand stigmatiseren. Als iemand klacht komt neerleggen, gaan we wel luisteren waar ze het meest worden lastiggevallen en zo kunnen we onze patrouilles gericht sturen naar die zogenaamde hotspots. Dat zijn meestal plaatsen waar veel passage is zoals stations, pleintjes of bushaltes.’
Jullie zijn ondertussen al zo’n twee maanden bezig. Wat is de tussentijdse conclusie?
‘Het is nog een beetje te vroeg om daar iets over te zeggen. We merken alleszins dat het aantal klachten stijgt, maar dat is in deze context een goede zaak. Dat wil zeggen dat vrouwen zich steeds meer bewust zijn van de wet voor strafbaar seksisme en de weg naar het politiekantoor vinden om daar klacht tegen neer te leggen.’
Is het de bedoeling dat dit project in de toekomst in alle zones van ons land wordt toegepast?
‘Het kan zijn dat collega’s in andere zones er net als ons op willen inspelen. Het zou wel goed zijn als dit project zich als een soort olievlek zou verspreiden over het land, want het is hoog tijd om een halt toe te roepen aan straatintimidatie.’
Lees ook:
- 5 vrouwen getuigen over seksuele intimidatie: ‘Recht voor me zat een man zich af te rukken in zijn busje’
- #MeToo: je bent niet alleen. 15 Flairredactrices delen hun ervaringen met seksuele intimidatie
- #MeToo op de werkvloer: Ellen (30) werd slachtoffer van seksuele intimidatie door haar baas
