Een onderzoek van de Universiteit van San Diego stelt dat jongeren die veel tijd op hun smartphone spenderen ongelukkiger zijn. De universiteit van Seoel nam meer angsten en depressies waar bij smartphoneverslaafde jongeren. Maakt onze smartphone ons dan ongelukkig? We vroegen het aan de Nederlandse mediapsycholoog Mischa Coster.
Uit onderzoeken komt vaak naar voren dat jongeren kampen met negatieve gevoelens door hun smartphonegebruik. Is dit het gevolg van het feit dat heel wat onderzoeken zich specifiek op jonge mensen focussen of gebruiken jonge mensen de smartphone en social media anders dan ouderen?
Mediapsycholoog Mischa Coster: ‘Het antwoord ligt ergens in het midden. Er zijn inderdaad heel wat onderzoeken die focussen op de effecten van smartphonegebruik bij jongeren, maar daarnaast zijn jonge mensen nu eenmaal ook een kwetsbaardere groep omdat ze nog volop in de fase van identiteitsvorming zitten. Toch is het effect van smartphonegebruik bij volwassenen ook al vaak onderzocht. Zo bestaat er een studie waaruit blijkt dat mensen na een Facebooksessie een iets minder hoog geluksgevoel ervaren dan vóór die Facebooksessie.’
De constante focus op de negatieve effecten van social media baart me zorgen.
‘Wat mij een beetje zorgen baart, is de constante focus op de negatieve effecten. Die zijn natuurlijk mediawaardig, en soms ook maatschappelijk relevant. Maar dat zouden de positieve effecten van socialemediagebruik ook moeten zijn. Sociale media zijn zo succesvol omdat ze voorzien in behoeften die we hebben. Ze stellen ons in staat om meer sociale banden op te bouwen en sociale steun te krijgen voor de dingen die we doen, om feedback te krijgen over de zaken waar we mee bezig zijn. Soms helpen ze ons zelfs bij het doorworstelen van een moeilijke periode.’
De oplossing is dan... sociale media juist gebruiken?
‘De vraag is dan: wat is een correct gebruik? Neerslachtige of zelfs depressieve gevoelens bij socialemediagebruik ontstaan vaak door basic menselijk gedrag. Zoals bijvoorbeeld de neiging tot sociale vergelijking, iets wat we allemaal al doen sinds mensenheugenis. Dat vergelijken kan echter heftige vormen aannemen tijdens bepaalde levensfases, wanneer je in een specifieke situatie zit of wanneer je er gevoeliger voor bent door een persoonlijkheidskenmerk. Het gebeurt dat mensen zichzelf dan naar beneden gaan halen door zich sociaal te vergelijken en er steeds als de mindere uit te komen. De remedie is ten volle beseffen dat sociale media voornamelijk positieve zaken representeren. Vooral Instagram toont een heel eenzijdig positief beeld van het leven van anderen. Op zich is dat geen probleem, maar wél wanneer je dat eenzijdige beeld gaat vergelijken met jouw eigen totaalbeeld, dat zowel positieve als negatieve aspecten bevat.’
Het is een must om een vak als mediawijsheid op scholen te doceren. In Nederland is het al wijdverspreid.
‘Al is dit effect niet bij alle sociale media hetzelfde. Een Brits onderzoek wees uit dat jongeren na het gebruik van Instagram méér gevoelens als angst, stress en slapeloosheid rapporteerden. Maar YouTube kwam dan weer erg positief uit het onderzoek. Heel wat livevloggers op YouTube gaan ongecensureerd te werk en tonen zowel de ups als downs uit hun leefwereld. De jongeren die vaak naar deze kanalen keken, vertoonden een groei in hun empathisch vermogen.’
‘Omdat we als samenleving nog moeten leren om om te gaan met sociale media, is het een must om een vak als mediawijsheid op scholen te doceren. In Nederland is het al wijdverspreid. Mijn zoontje krijgt op school opdrachten mee als: hoe een gefotoshopt beeld te herkennen. Ook omgaan met sociale media en met paswoorden is onderdeel van dit lessenpakket.’
Bij welke vorm van socialemediagebruik zouden de alarmbellen moeten gaan rinkelen?
‘Eerst wil ik even duiden dat de term socialemediaverslaving vaak te pas en te onpas wordt gebruikt, net als de term depressie. Je hoort mensen weleens zeggen: Ik voel me vandaag zo depressief. Als het over één dag gaat, ben je uiteraard niet depressief maar neerslachtig. Hetzelfde geldt voor de term verslaving. Ook daar moeten we omzichtig mee omspringen. De alarmbel moet rinkelen op het moment dat je je continu neerslachtig voelt bij je socialemediagebruik, dit gevoel ook erna blijft hangen en het je gaat hinderen in je dagelijkse leven. Probeer je afstand te nemen van je smartphone, dan kamp je met afkickverschijnselen en dwangmatige gedachten die je belemmeren in je dagdagelijks functioneren op werk of op school. Voel je dat en ben je sterk genoeg om dit aan jezelf toe te geven, dan is het aangewezen een afspraak te maken met een huisarts, sociaal werker of psycholoog.’
Lees ook: sma
