Er zijn steeds meer singles. Volgens studies zou tegen 2060 maar liefst de helft van de Belgen vrijgezel zijn. Zijn we zo bang om lief te hebben? Velen wel, aldus de Nederlandse therapeut en auteur Hannah Cuppen.
Angst voor liefde is echter niet iets wat alleen singles ervaren. Ook binnen een relatie vindt een persoon met bindings- of verlatingsangst manieren om voldoende afstand te behouden opdat de vrees om de liefde te verliezen niet te groot wordt. Dat is hoe Hannah Cuppen, therapeute en auteur van het boek ‘Liefdesbang’, bindings- en verlatingsangst beschrijft: de angst om liefde te verliezen die zich uit door zich vast te klampen aan de ander of door de ander op afstand te houden. Deze twee angsten zijn keerzijdes van dezelfde medaille: de persoon verlangt naar liefde, maar is te bang om die echt toe te laten. In deel 1 van de reeks lees je meer over wat deze angsten juist inhouden.
De liefdesbange dans tussen twee angstigen
Nu we weten wat bindings- en verlatingsangst zijn, kijken we naar de kenmerken die personen die liefdesbang zijn, vertonen. In de inleiding van haar boek geeft Cuppen een eerste opsomming die vooral voor singles herkenbaar zal zijn. ‘Ben je vaak verliefd, maar wordt je liefde keer op keer niet beantwoord? Of ben je niet snel verliefd, maar val je, als je dan een keer verliefd wordt, voor de verkeerde? Voor iemand die niet beschikbaar is of al een relatie heeft, of om een andere reden niet in staat is om intimiteit aan te gaan. Ben je altijd bezig met plaatjes na te jagen over hoe jouw ideale partner eruit zou moeten zien? Blijf je hangen in kortstondige relaties of sla je steeds op de vlucht zodra het aankomt op een echte verbinding? Dan lijkt dat verdacht veel op symptomen van liefdesbang.’
Iemand met verlatingsangst trekt een partner aan met bindingsangst en andersom, al gebeurt dat niet bewust.
Cuppen legt de symptomen van bindingsangst en verlatingsangst verder in het boek bloot zoals ze zich binnen een (kortstondige) relatie tonen. Het is belangrijk om vooreerst de dynamiek binnen die relatie te begrijpen. Cuppen noemt een relatie tussen liefdesbange mensen ‘een dans van achtervolgen en weglopen’. Binnen de relatie zijn er twee polen: de persoon met bindingsangst en de persoon met verlatingsangst. Die twee trekken elkaar namelijk aan als een sterke magneet, aldus Cuppen. ‘Iemand met verlatingsangst trekt een partner aan met bindingsangst en andersom. Dat gebeurt niet bewust, maar de onderliggende dynamiek is zo sterk dat beiden ervoor zorgen dat er tussen zichzelf en de ander een veilige marge blijft, een soort tussenruimte waardoor de ander niet te dichtbij kan komen. En ook al lijkt dat op het eerste gezicht meer van toepassing op mensen met bindingsangst, ook mensen met verlatingsangst hebben baat bij deze tussenruimte. Het is een veiligheid die mensen onbewust inbouwen om te zorgen dat ze niet opnieuw gekwetst, afgewezen of verlaten worden of weer iemand verliezen die hen dierbaar is.’
Iemand die verlatingsangst heeft en dus, net als een persoon met bindingsangst, bang is om liefde te verliezen, kiest onbewust voor een onbeschikbaar persoon die hij of zij moet achtervolgen. Door zich te storten op iemand met bindingsangst, blijft ook voor de persoon met verlatingsangst die veilige afstand behouden. Het claimend gedrag van de persoon met verlatingsangst doet dan wel iets anders vermoeden, maar ook hij/zij gaat wel degelijk op zoek naar die distantie.
Net daarom is het voor mensen met een partner die symptomen van bindingsangst vertoont, zo moeilijk om te zien dat ook zij een bindingsprobleem hebben, schrijft Cuppen. ‘Zij zouden zo graag willen...als de ander maar zou veranderen. Ik heb in de praktijk echter nog niet anders gezien dan dat als de een de liefdesbange dans kent, de ander het ook heeft. Het is een systeem dat perfect in elkaar past.‘
De stappen van de dans
De liefdesbange dans, een dans van achtervolgen en weglopen: wat bedoelt Cuppen daar juist mee?
Neem nu een man met bindingsangst en een vrouw met verlatingsangst (let op: het omgekeerde is evengoed mogelijk). De relatie, of de dans, begint met verleiding door de man, die er vol in gaat en zijn angst aanvankelijk makkelijk opzij kan zetten. De vrouw geeft zich totaal over, zonder te twijfelen aan de beschikbaarheid van de ander. Zodra de man de vrouw veroverd heeft en merkt dat zij verwachtingen begint te koesteren, neemt de angst over. De man met bindingsangst begint te twijfelen en bouwt een afstand in. Nu begint er een spel van aantrekken en afstoten: op de nabijheid moet telkens weer voldoende afstand volgen, zodat de ander niet te dichtbij kan komen. De vrouw achtervolgt de man wanneer hij afstand neemt, maar zodra zij opgeeft en de man met bindingsangst vreest haar te verliezen, stelt hij alles in het werk om haar weer naar zich toe te trekken. Komt ze te dicht, trekt hij zich weer terug, en zo gaat de dans verder tot het gedrag van de man met bindingsangst te kwetsend wordt (ontrouw, vijandig gedrag) en de vrouw met verlatingsangst erin slaagt er een punt achter te zetten. De kans is groot dat de man en vrouw op dat moment van rol wisselen: de man accepteert de afwijzing niet en gaat beloftes maken, zegt dat hij zal veranderen, waarop de vrouw net genoeg ruimte laat om de ander te doen blijven. Zo ontstaat een zogenaamde ‘knipperlichtrelatie’. Uiteindelijk komt de relatie toch tot een definitief eindpunt.
Dit is het typische patroon van een liefdesbange dans, zoals Cuppen het noemt. ‘Het is een voorbeeld waar vele variaties op mogelijk zijn, van meer subtiel tot meer expliciet. Het gaat erom zichtbaar te maken dat de dans van achtervolgen en weglopen zijn eigen passen kent, die een uitgesproken patroon laten zien’, schrijft ze nog.
Uit het voorbeeld van de liefdesbange dans zijn elke algemene thema’s te halen die de dans kenmerken. We sommen er enkele op.
1. Beide partners creëren afstand en houden die in stand
Het lijkt op het eerste gezicht alsof enkel de persoon met bindingsangst ervoor zorgt dat er geen echte intimiteit ontstaat door afstand te zoeken wanneer de ander te dicht komt, maar beide partners doen hieraan mee. ‘De partner met verlatingsangst heeft er namelijk een neus voor om partners te kiezen die impliciet een grens aan intimiteit in zich dragen’, schrijft Cuppen. Beiden willen wel een relatie, maar die mag niet te serieus worden.
2. Komt de een dichter, dan gaat de ander verder weg
Komt de persoon met verlatingsangst te dichtbij, dan zal diegene met bindingsangst afstand zoeken. Geeft die eerste de poging tot toenadering op, dan vreest de partner met bindingsangst haar te verliezen en stelt hij alles in het werk om haar weer voor zich te winnen.
3. Distance make the heart grow fonder
‘Zodra er meer afstand komt, lijkt de intensiteit van de gevoelens te versterken’, schrijft Cuppen. ‘Als een relatie net uit is, kan de heftigheid van de gevoelens juist toenemen. De gecreëerde ruimte geeft een soort veiligheid om de gevoelens weer te laten stromen omdat de letterlijke bedreiging van de binding minder of uit de weg is.’
4. Angst maakt blind
Liefdesbange personen zien de realiteit niet. De persoon met verlatingsangst kijkt alleen naar de mooie kanten van de ander om diens gedrag goed te praten, terwijl de persoon met verbindingsangst zich doodstaart op de mindere kanten van de ander om zijn eigen angst gerust te stellen.
5. De liefdesbange persoon zoekt de perfecte partner
Een persoon met bindingsangst maakt zichzelf wijs zich wel te zullen verbinden zodra hij/zij ‘de ware’ tegenkomt, en loopt potentiële partners mis door een ideaalplaatje na te streven. De persoon met verlatingsangst vindt zichzelf ‘niet perfect genoeg’ en zoekt in een partner een compensatie daarvoor, door hem of haar op een voetstuk te plaatsen. Iemand met verlatingsangst doet alles om de ander te pleasen: ‘Als ik maar doe wat mijn partner leuk vindt, dan blijft hij bij me.’
De symptomen opgelijst
De liefdesbange dans voeren personen met bindings- en verlatingsangst samen uit, maar de twee polen in de relatie vertonen erg verschillende symptomen.
1. Bindingsangst
Als je last hebt van bindingsangst herken je jezelf volgens Cuppen vaak in (veel van) volgende symptomen:
- Je bent bang om je vrijheid te verliezen.
- Je ervaart de ander snel als ‘te veel’ of verstikkend.
- Je hebt de neiging om kritisch te zijn en ‘fouten’ te zoeken in de ander.
- Je vindt het moeilijk om intiem te zijn als er verwachtingen aan gekoppeld zijn.
- Je besteedt veel tijd aan het najagen van afleiding en kortetermijnkicks: eten, roken, alcohol, werk, seks, altijd bezig zijn...
- Je miskent je behoefte aan nabijheid en samen zijn.
- Je dissocieert gemakkelijk van pijnlijke gevoelens.
- Je negatieve zelfbeeld uit zich bij voorkeur in zelfoverschatting.
- ...
2. Verlatingsangst
Als je last hebt van verlatingsangst herken je vaak veel van de volgende symptomen:
- Je zoekt voortdurend bevestiging, aandacht en houvast bij de ander.
- Je hebt de neiging om te smeken, klagen en eisen.
- Je hebt oneindig veel begrip voor de ander.
- Je hebt de neiging om te versmelten met de ander.
- Je hebt weinig eigenwaarde en zelfvertrouwen.
- Je richt je woede eerder op jezelf dan op de ander.
- Je zit vast in een herhalend patroon van afgewezen worden.
- Je kunt de behoefte aan de ander ervaren als een ‘verslaving’.
- ...
Hannah Cuppen wijst je met het boek ‘Liefdesbang’ de weg om beschikbaar te worden in de liefde. ‘Liefdeskunst’ is een werkboek bij ‘Liefdesbang’ waarmee je zelf aan de slag kan met je bindings- of verlatingsangst. Op de website www.hannahcuppen.nl vind je alle info over de boeken, trainingen en lezingen van Hannah.
Lees ook:
