‘Veel mensen zijn ervan overtuigd dat harde zelfkritiek en hoge standaarden een goede bron van motivatie zijn. Niets is minder waar.'
Milder zijn voor jezelf? Zo leg je je inner criticus het zwijgen op
Vaak zijn we onze eigen ergste criticus, maar waarom zou je wel mededogen hebben met anderen en niet wat milder zijn voor jezelf? Zou het niet beter zijn om met jezelf om te gaan zoals met je beste vriendin? Dat omvat het begrip ‘zelfcompassie’, dat zijn wortels heeft in het boeddhisme: wees vriendelijk voor jezelf, en je wereld zal veranderen!
Compassie kennen de meeste mensen als ‘medeleven hebben met iemand’, maar zelfcompassie? Is dat dan hetzelfde als zelfmedelijden? ‘Totaal niet, en het is ook niet hetzelfde als zelfvertrouwen’, zegt Géraldine Gobert (33), mindfulness- en zelfcompassietrainer. Met A Lotus Seed heeft ze haar eigen bedrijf, waarmee ze trainingen en retraites organiseert, ook specifiek gericht op zelfcompassie.
‘Zelfcompassie heeft twee componenten. Enerzijds gaat het erom dat je jezelf toelaat gelukkig te zijn en vreugde te ervaren. Het klinkt misschien logisch, maar het is een van de zaken waarrond mensen het meest spijt hebben op hun sterfbed. Ook geluk en van het leven genieten zonder je schuldig te voelen, is een bewuste keuze. Anderzijds houdt zelfcompassie in dat je ook stormen of minder leuke periodes kan omarmen als onderdeel van het leven. Je moet aanwezig zijn bij de pijn en je moet moeilijke emoties en kwetsbare stukjes van jezelf ervaren zonder ervan weg te lopen of jezelf erom te veroordelen. Zo kan je er op een troostende, begripvolle manier mee omgaan. Wees dus altijd lief voor jezelf, zonder oordeel.’
Milder zijn voor jezelf
Kan je daar een voorbeeld van geven?
‘Stel je voor dat je op je werk een conflict hebt gehad met je baas. Je komt thuis en voelt je slecht. In plaats van dat gevoel te negeren en vol frustratie en zelfkastijding met een hele hoop junkfood op de bank te vallen, erken je dat je gekwetst bent. Je zegt tegen jezelf: dit is duidelijk iets waar ik het moeilijk mee heb. Hoe kan ik op dit moment het best zorg dragen voor mezelf? Hoe kan ik vriendelijk zijn voor mezelf? Misschien komt als antwoord dan wel gaan wandelen in het bos of mediteren om ruimte te maken voor dat gevoel, in plaats van in de wijn te vliegen en zeuren over je baas.’
‘Net als bij alle nieuwe gewoontes vraagt het oefening en aandacht om telkens bewust te kiezen voor de gezondere, duurzame opties waarvan je weet dat ze goed voor je zijn, in plaats van onbewust te kiezen voor je noden van hier en nu. Als je zwelgt in zelfmedelijden, zal je misschien elke dag met een bak ijs op de bank willen hangen. Zelfcompassie is net de dingen willen doen waardoor je voor jezelf zorgt. Maar het is geen beslissing die je neemt in je hoofd, à la “vanaf nu ben ik vriendelijker voor mezelf”. Het is een dagelijkse beoefening die zich toont in elke keuze die je maakt.’
Zelfcompassie betekent op elk mogelijk moment lief zijn voor jezelf, zonder oordeel.
Zelfcompassie staat dus niet gelijk aan zelfvertrouwen of zelfzekerheid?
‘In de zelfhulpsector was de tendens lange tijd om het liefst zo snel mogelijk een betere versie van jezelf worden. Zelfvertrouwen stond daarbij gelijk aan gelukkig zijn. Maar wat zagen ze? Net daardoor werden bij veel mensen nog meer zelfkritiek en belemmerende overtuigingen ontwikkeld. In de VS werden ooit bij tieners programma’s in het lesplan geïntroduceerd om hun zelfvertrouwen te stimuleren. Jaren later bleek dat hun zelfwaarde was opgekrikt, maar dat ze zich beter voelden dan de rest of dat die zelfwaarde gelinkt bleef aan externe factoren: of ze succes hadden, slaagden, complimenten kregen...’
‘Zelfcompassie is daar het perfecte alternatief voor, omdat het niet gaat om een betere versie van jezelf worden, maar net om jezelf onvoorwaardelijk accepteren zoals je bent. Je gaat je dan niet voor het hoofd slaan als je een fout maakt of iets voelt “wat je niet zou mogen voelen”. Zo creëer je ook eigenwaarde. Je zal meer durven en minder bang zijn om fouten te maken omdat je je angsten en tekortkomingen omarmt. Bij mij heeft zelfcompassie ervoor gezorgd dat ik A Lotus Seed heb durven op te richten. Door mezelf te accepteren kon ik uit mijn comfortzone stappen en kiezen voor wat ik het belangrijkste vond om te doen, maar kon ik ook accepteren dat niet alles perfect zou gaan.’
Zelfcompassie is the way to go
De laatste tien jaar is er steeds meer onderzoek dat de impact van zelfcompassie ondersteunt. Mensen die meer zelfcompassie hebben, staan gelukkiger en tevredener in het leven, zijn gemotiveerder en hebben betere relaties en een betere fysieke gezondheid, blijkt uit die onderzoeken.
‘Veel mensen zijn ervan overtuigd dat harde zelfkritiek en hoge standaarden een goede bron van motivatie zijn. Niets is minder waar. Zelfkritiek ondermijnt zelfvertrouwen en bevordert faalangst. Zelfcompassie doet het omgekeerde. Neurowetenschappers hebben me hersenscans ook uitgebreid onderzoek gedaan naar het verschil tussen empathie en compassie. Proefpersonen keken daarbij naar filmpjes waarop mensen pijn leden. Wie empathietraining had gehad, ondervond daarbij negatieve emoties als afkeer, ontmoediging en vermijding. Maar wie compassietraining had gehad, ervoer juist meer positieve gevoelens. Niet dat ze het lijden als acceptabel beschouwden, maar ze konden erop reageren met een constructieve mindset, namelijk met moed, liefde en vastberadenheid om een manier te vinden om te helpen.’
‘Compassie naar anderen toe verschilt trouwens niet zo veel van compassie naar jezelf toe. Contact maken met die kwetsbare stukken in jezelf zorgt voor meer verbinding met jezelf én anderen. Je beseft ook dat je niet de enige bent die het moeilijk heeft op het werk of in haar relatie. We zijn allemaal mensen, en dat betekent dat we allen imperfect zijn. Iedereen heeft angsten, emoties en een innerlijke criticus. Maar dat hoeft je niet tegen te houden; je kan het gewoon meenemen.’
Veel mensen denken onterecht dat zelfkritiek en hoge standaarden een goede bron van motivatie zijn.
Kan je enkele concrete tips geven waarmee we aan de slag kunnen om onze zelfcompassie te vergroten?
‘Meer aandacht brengen naar de vreugde en dankbaarheid in je leven. Dat kan je doen door een soort van appreciatiebreak. Denk aan een pauze waarbij je even stilstaat bij de dingen waar je dankbaar voor bent. Daarvan schrijf je er een aantal op. Je kan ook een pauze nemen waarbij je een hand op je hart legt en jezelf liefdevolle wensen toestuurt. Moge ik beschermd zijn, moge ik gelukkig zijn, moge ik gezond zijn… Je kan dat daarna ook naar anderen zenden.’
‘Als je een moeilijk moment vol stress en frustratie beleeft, kan je in plaats van verder te doen of weg te lopen van dat gevoel, bewust stilstaan bij wat je voelt. Leg je hand op je hart en stel je één simpele vraag: hoe kan ik op dit moment een vriend zijn voor mezelf? Dat betekent niet dat je je wentelt in dat gevoel, je gaat net actief actie ondernemen om voor je gevoel te zorgen.’
‘Je kan ook één keer per week met jezelf op date gaan. Dat kan de hele dag duren, maar ook een halfuurtje. Voor de een is dat een bad nemen met een geurkaars, voor de ander wordt het een uur rondlopen in een museum of een wandeling maken in de natuur. Doe gewoon iets voor jezelf waar jij van oplaadt. Leef het leven, wees milder voor jezelf en geniet van alle kleuren, geuren, indrukken en gevoelens die flowen.’
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier