Armoede is meer dan een tekort aan geld. Het betekent ook voortdurend puzzelen, tellen, stressen en soms jezelf vergeten. Sarah (39) herkent zich daarin volledig en praat met redactrice Dewy over leven in armoede naar aanleiding van de Wereldarmoededag op 17 oktober.
Op Wereldarmoededag vragen we extra aandacht voor verzorgingsarmoede: het niet kunnen kopen van basisproducten zoals tandpasta, shampoo of wasmiddel. Uit de jaarlijkse Verzorgingsarmoedebarometer van de Belgische Federatie van Voedselbanken en Kruidvat blijkt dat 62 % van de Belgen die te maken krijgt met die armoede zich buitengesloten voelt en een op de vijf sociale momenten vermijdt.
Ook Sarah (39) uit Antwerpen weet wat dat betekent. Ze leeft met een ziekte-uitkering en getuigt openhartig over wat financiële onzekerheid met je doet: over schaamte, sociale drempels en het constante gevoel te moeten overleven.
Kan je vertellen hoe jouw huidige financiële situatie eruitziet?
‘Momenteel krijg ik een ziekte-uitkering. Daarvoor werkte ik merendeels halftijds, twee jobs tegelijk. Nu heb ik een minimumuitkering en daarmee moet ik alles betalen: huur, eten, facturen én moet ik mezelf ook onderhouden. Dat is niet evident als alleenstaande. Het is constant puzzelen om rond te komen.’
Wanneer begon armoede een rol te spelen in je leven?
‘Eigenlijk is dat er altijd geweest. Ik ben in armoede opgegroeid, dus dat sluimerde altijd wat op de achtergrond. Je leert creatief te zijn en dingen te minimaliseren zodat het minder opvalt. Maar als je eerlijk kijkt naar de feiten, dan heb ik eigenlijk altijd in armoede geleefd.’
In Flairs rubriek Bankgeheimen verklappen lezers hun loon en hoeveel geld er op hun spaarrekening staat.
Ik krijg een minimumuitkering en daarmee moet ik alles betalen: huur, eten, facturen én mezelf ook onderhouden.
Hoe zou jij armoede omschrijven in je eigen woorden?
‘Dat je het financieel niet breed hebt en daardoor constant in stress leeft. Je bent voortdurend aan het tellen, aan het rekenen, aan het puzzelen. Het neemt veel ruimte in in je hoofd. Maar ik wil benadrukken: armoede is maar een deel van wie ik ben. Ik ben niet alleen die armoede. Ik voel wel dat ik een beperking heb rond geld en dat ik het moeilijk vind om geld te vragen of veel te verdienen, maar dat is niet mijn hele identiteit.’
Armoede wordt vaak geassocieerd met schaamte. Herken je dat gevoel?
‘Zeker. Ik ben iemand die het vaak maskeert of dat probeer ik toch, en ik denk dat veel mensen dat doen. Het is confronterend. Je legt jezelf al niet graag bloot en al zeker niet als je denkt dat je toch niet goed genoeg bent. Zulke beperkende gedachten houden je soms ook vast in die situatie. Daardoor praat je er niet makkelijk over en is hulp vragen moeilijk. Je ziet het ook niet altijd aan iemand dat een persoon in armoede leeft. Sommige mensen leven in zichtbare armoede, maar anderen, zoals ik, proberen het te verbergen door creatief te zijn.’
Wat doet het met je om voortdurend te moeten rekenen en schrappen?
‘Dat is niet fijn. Ik probeer het soms te negeren, maar als ik erbij stilsta, is het constante stress. Soms lig ik er wakker van. Tegelijk is het ook een gewoonte geworden, dat puzzelen. Soms voel ik me zelfs even trots als ik bijvoorbeeld voor drie euro een maaltijd heb kunnen maken (lacht). Zo daag ik mezelf uit om het positief te bekijken.’
Jezelf kunnen verzorgen is belangrijk, maar dat komt bij mij vaak op de laatste plaats. Ik zou me nochtans zelfzekerder voelen.
Armoede betekent soms ook verzorgingsproducten overslaan. Wat doet dat met je zelfliefde?
‘Dat maakt mijn zelfzorg minder aanwezig. Jezelf kunnen verzorgen is belangrijk, maar dat komt bij mij vaak op de laatste plaats. Eerst de rekeningen, dan eten, en als er iets overblijft, iets voor mezelf. Daardoor vergeet ik soms echt voor mezelf te zorgen. Ik zou me nochtans zelfzekerder voelen als ik mezelf beter kon verzorgen. Eens mijn nagels laten doen bijvoorbeeld. Dat lijkt iets kleins, maar het doet veel.’
Hoe beïnvloedt dat je sociale leven?
‘Soms is dat wel een drempel. Je voelt je minder dan anderen en blijft dan liever thuis. Dat kan leiden tot nog meer isolatie.’
Kan je een voorbeeld geven?
‘Toen iemand me zei dat mijn haar een geur had, wilde ik gewoon ter plekke verdwijnen. Die opmerking blijft maar nazinderen. Soms verzin ik dan smoesjes om niet af te spreken, uit schrik dat mensen het zullen merken. Eigenlijk wil ik echt graag gaan, maar ik heb de moed niet en blijf dan thuis.’
Weten mensen in je omgeving dat je het moeilijk hebt?
‘Sommigen wel, maar ik wil daar niet constant over praten of daarop gewezen worden. Als ik bijvoorbeeld met iemand boodschappen doe, kan ik stress krijgen als die persoon uitgebreid winkelt terwijl ik op elke euro moet letten. Geld is voor mij ook emotioneel beladen. Als ik iets koop, voel ik me sowieso schuldig. Soms heb ik zelfs het gevoel dat ik geen geld mág verdienen, dat ik dat niet waard ben. Dat is iets wat er van jongs af aan is ingeslopen.’
Ik moet nu al overleven, een kind erbij zou enorm zwaar zijn. Ik wil die generatiearmoede niet doorgeven.
Hoe beïnvloedt je financiële onzekerheid je kijk op relaties of daten?
‘Het maakt me onzeker. Iedereen wil het goed hebben. Ik heb nu een vriend, maar ik vind het lastig als hij merkt hoe moeilijk het soms is.’
Droom je van een gezin of kinderen?
‘Niet echt, en het financiële aspect speelt daar zeker in mee. Ik moet nu al overleven, een kind erbij zou enorm zwaar zijn. Je wilt niet dat je kinderen iets tekortkomen. Mijn mama heeft altijd haar best gedaan, maar ik wil die generatiearmoede niet doorgeven.’
Heb je plekken waar je terechtkan om hierover te praten?
‘Niet echt vaste plekken, maar ik ga wel naar een psycholoog. Daar praat ik ook over mijn relatie met geld. Ik geloof dat te weinig geld hebben soms een overlevingsstrategie wordt. Het voelt stressvol om wél geld te hebben en ik heb daarbij het gevoel dat ik het niet verdien om veel geld te hebben. Veel kleine dingen kunnen een impact hebben op hoe je met geld omgaat, hoe je geld beleeft en of je geld kán ontvangen. Over die zaken wordt te weinig gesproken.’
Wat denk je dat de samenleving verkeerd begrijpt over mensen in armoede?
‘Dat het een keuze is, of dat mensen niks willen doen om het te verhelpen. Terwijl het vaak een klein stukje is van een veel groter geheel. Iedereen wil het goed hebben.’
Veel kleine dingen kunnen een impact hebben op hoe je met geld omgaat, hoe je geld beleeft en of je geld kán ontvangen. Over die zaken wordt te weinig gesproken.
Wat helpt jou om positief te blijven?
‘Mijn sociale omgeving en mijn hobby’s. Die geven me kracht. Iets doen wat je energie geeft, lijkt me heel belangrijk in een moeilijkere situatie. Daarnaast geloof ik dat ik door mijn situatie creatiever ben geworden. Zo kan ik echt pareltjes vinden op rommelmarkten en tweedehandswinkels óf maak ik zelf dingen. Soms kan je zelfs iets vinden wat gratis is, maar dan moet je wel snel zijn.’
Krijg je soms commentaar op de keuzes die je maakt?
‘Soms wel. Bijvoorbeeld als ik op restaurant een goedkoop gerecht neem en geen alcohol drink, en mensen dan de rekening willen splitsen. Dat lijkt banaal, maar voor mij maakt dat echt een verschil.’
Hoe reageer je dan?
‘Soms zeg ik er iets van, soms niet. Ik voel me er snel ongemakkelijk bij. Maar ik maak die keuzes bewust: liever een goedkopere maaltijd, zodat ik later nog eens iets kan doen. Dat is mijn manier om het leefbaar te houden.’
Is er iets waar je toch graag geld aan uitgeeft?
‘Een koffie buitenshuis. Dat is mijn kleine luxe, maar zelfs dat wordt moeilijker nu alles duurder wordt.’
Het is niet altijd wat je denkt. Er zijn veel mensen die op het eerste gezicht goed bezig lijken, maar vanbinnen aan het overleven zijn.
Merk je dat het leven steeds duurder wordt?
‘Enorm. Alles stijgt in prijs: huur, boodschappen, energie. Ik heb geluk dat ik al lang in hetzelfde appartement woon, want iets nieuws zou ik niet meer kunnen betalen. Soms heb ik bijna niets in mijn winkelkar liggen, en toch is het duur.’
Wat wil je mensen meegeven over armoede?
‘Dat het niet altijd is wat je denkt. Er zijn veel mensen die op het eerste gezicht goed bezig lijken, maar vanbinnen aan het overleven zijn.’
Hoe kunnen mensen helpen als ze merken dat iemand het moeilijk heeft?
‘Toon begrip. Nodig iemand eens uit om te komen eten, luister naar hun verhaal. Dat lijkt stom, maar dat kan echt veel betekenen.’
Zit je met iets? Praat bij Tele-Onthaal over wat jou bezighoudt. Bel anoniem en gratis naar 106 (24u/7d) of chat via www.tele-onthaal.be.
Lees ook:
