Iedereen vertelt weleens een leugentje om bestwil. Maar lezeres Laura* (29) leidt al enkele jaren een dubbelleven. Ze liegt tegen sommige mensen in haar omgeving over haar job.
*Laura wil liever anoniem blijven, dus koos voor dit interview voor een schuilnaam.
‘Geloof het of niet, maar ik ben een grote voorstander van open communicatie en draag eerlijkheid hoog in het vaandel. Ik probeer die visie zelf zoveel mogelijk toe te passen en geef anderen in mijn omgeving zoveel als mogelijk mee dat taboes doorbroken moeten worden. Maar in werkelijkheid hou ik mijn eigen taboe al jaren in stand door niet tegen iedereen eerlijk te zijn over mijn werk. Door mijn gezondheid ben ik namelijk nooit aan het werk gegaan, en daar is niet iedereen van op de hoogte…’
Honderd medische klachten
‘Al sinds mijn tienerjaren worstel ik met mijn mentale gezondheid. Er waren van jongs af aan signalen dat ik kwetsbaarder was dan het gemiddelde kind, maar op vijftienjarige leeftijd begon ik steeds meer te worstelen, al duurde het nog lang voor ik te weten kwam dat er meer speelde. De puzzel viel geleidelijk aan in elkaar toen ik door de jaren heen verschillende diagnoses kreeg: van borderline over emetofobie (angst voor misselijkheid en overgeven, red.) tot een complexe posttraumatische stressstoornis.’
‘Daarnaast ontwikkelde ik chronische ziekteklachten. Zo heb ik 24/7 last van allerlei ongemakken en symptomen die soms samen en soms apart voorkomen. Denk maar aan maag- en darmklachten, migraine, verhoogde hartslag, hoge bloeddruk en duizeligheid, maar ook extreme vermoeidheid, algehele lichamelijke zwakte, enzovoort. Ik overdrijf niet als ik zeg dat ik honderd verschillende klachten kan beschrijven en dat de pijn intussen verspreid is over mijn hele lijf.’
‘Dokters voegden daar ook nog diagnoses aan toe, zoals het Ehlers-Danlossyndroom (chronische en erfelijke bindweefselstoornis, red.), centrale sensitisatie (overgevoeligheid van het centrale zenuwstelsel voor (pijn)prikkels, red.) en dysautonomie (autonoom zenuwstelsel dat niet goed werkt, red.), met als gevolg dat mijn lichaam veel heftiger reageert.’
Leugentje om bestwil
‘Deze medische opstapeling heeft natuurlijk consequenties voor mijn dagelijks functioneren. Een middelbaar diploma behalen liep allesbehalve van een leien dakje. Ik heb twee keer een schooljaar moeten dubbelen, en op een bepaald moment kon ik maar halftijds naar de les. Het secundair onderwijs heb ik dus met veel moeite en vertraging afgerond, maar op die leeftijd dacht ik nog: oké, dit gaat mij meer moeite kosten, maar ooit ga ik de job van mijn leven vinden en net als mijn leeftijdsgenoten aan mijn toekomst timmeren. Maar die bal is eigenlijk nooit echt aan het rollen gegaan...’
‘Na de middelbareschoolperiode volgde ik een jaar lang een traject voor mijn borderline. Negen maanden lang was ik residentieel in opname. Daarna werd ik nog drie maanden ambulant opgevolgd. Heel wat mensen dachten toen dat ik verschillende interimjobs deed tot ik aan een studie op de hogeschool kon beginnen.’
‘Toen ik mijn hogere studies eindelijk kon starten, moest ik mijn opleiding na amper twee maanden al stopzetten omdat ik toen psychisch zeer zwaar ben gecrasht. Slechts een paar mensen in mijn omgeving wisten wat er met mij aan de hand was. Bij anderen hield ik de schijn op en zei ik dat ik nog altijd aan het studeren was, terwijl ik meermaals in crisisopname was met een depressie. Op dat ogenblik is mijn dubbelleven eigenlijk begonnen.’
‘Dat ik zei dat ik nog studeerde, zag ik toen als een leugentje om bestwil, maar intussen lieg ik al jaren over mijn werksituatie. Mijn dichtste familie en vrienden kennen de waarheid en weten dat ik al jaren thuis zit, dat ik een uitkering krijg en dat die situatie in de toekomst wellicht niet snel zal veranderen. Maar er zijn ook mensen die daar geen flauw benul van hebben. Als iemand van hen mij een vraag stelt over mijn werk, vertel ik over het vrijwilligerswerk dat ik soms uitvoer en doe ik alsof dat een betaalde job is, of ik fiets om het onderwerp heen.’
Wel willen, niet kunnen
‘Waarom ik tegen bepaalde mensen lieg over mijn job? Ik vermoed dat het enerzijds te maken heeft met de druk van buitenaf; het idee dat iedereen moet meedraaien. We leven in een maatschappij waarin er wordt verondersteld dat je aan een bepaald verwachtingspatroon voldoet. Je behaalt een mooi diploma, daarna ga je op zoek naar een goedbetaalde job om je steentje bij te dragen, om daarna aan het huisje-boompjekindjeverhaal te beginnen. Voor mij zijn die zaken een ver-van-mijn-bedshow. Ik voldoe in de verste verte niet aan dat plaatje.’
‘Het is niet evident om er niet bij te horen en niet mee te kunnen. Anderzijds is er de angst om veroordeeld te worden, want het is nog altijd een taboe om niet aan het werk te zijn, zeker als twintiger. Ik heb uiteraard niet zelf voor mijn wankele gezondheid en de gevolgen daarvan gekozen. Daar probeer ik mezelf aan te herinneren, maar ik vind het lastig om mijn situatie te aanvaarden.
‘Ik stel me geregeld de vraag of ik het toch niet eens zou proberen op de arbeidsmarkt, maar het systeem zit heel brak in elkaar. Ik krijg bijvoorbeeld een uitkering voor mensen met een beperking, maar als ik twaalf uur per week aan het werk zou gaan, verlies ik die onmiddellijk. Bovendien heb ik geen aanvullend inkomen en heb ik op financieel vlak niets kunnen opbouwen, dus ik heb geen spaarpotje om op terug te vallen. En als ik er bijvoorbeeld voor zou kiezen om dan elke week acht uur te werken, ben ik bang dat de controlearts – bij wie ik jaarlijks langs moet om mijn situatie opnieuw te beoordelen – zal zeggen: “Als je acht uur per week kan werken, zal twaalf uur ook wel lukken.”’
‘Een medewerker van de FOD Sociale Zekerheid heeft dat ooit echt tegen mij gezegd, dus het is niet alleen een vrees, maar de realiteit van het huidige systeem. Niets is nochtans minder waar, want er zijn dagen waarop ik niet verder dan mijn zetel raak. Ik kan ook niet elke week tegen een werkgever zeggen dat ik ziek ben of me niet fit genoeg voel om te werken. Maar ik voel wel de druk om mezelf bij elkaar te rapen en het toch maar eens te proberen.’
(Voor)oordelen
‘Ik worstel wanneer anderen oordelen vellen, maar ik merk dat ik eigenlijk ook veel (voor)oordelen over mezelf heb. Als ik mezelf niet eens ten volle kan aanvaarden, waarom zou iemand anders dat dan wel doen? Mijn beperkingen zijn niet aan mijn uiterlijk te zien. Ik ben geen arm of been kwijt. Als iemand tegen mij zou zeggen dat ik van het systeem profiteer, kan ik me daar niet tegen verdedigen. Rationeel gesproken wéét ik natuurlijk wat er aan de hand is. Mijn agenda staat vol met medische afspraken en ik zie het bedrag op mijn bankrekening naar beneden gaan. Maar mijn gezondheid is de laatste jaren zo snel achteruitgegaan dat mijn hoofd moeite heeft om dat tempo bij te benen.’
‘Mijn geheim meedragen heeft een gigantische impact op mijn leven. Ik vind het niet leuk dat ik niet eerlijk kan en durf te zijn. Geloof het of niet, maar ik lieg écht niet graag. Ik vind het enorm stresserend om te moeten onthouden wat ik heb gezegd over mijn imaginaire werksituatie. Als iemand vraagt hoeveel ik per uur verdien, kan ik geen plausibel antwoord geven. Ik moet altijd rond de pot draaien en heb schrik om door de mand te vallen.’
‘Ook tegen de ouders van de gezinnen bij wie ik geregeld ga babysitten, vertel ik zelden iets over mijn gezondheid. Ik heb het gevoel dat ik niet eerlijk kan zijn. Ik ben bang dat ze zullen denken dat ik niet voldoende capabel ben om op hun kinderen te passen, en dan verlies ik dat beetje “werk” dat ik naar mijn gevoel toch heb misschien ook nog, terwijl ik al op zoveel andere vlakken moet inboeten.’
Dubbel gevoel
‘Ik ben voortdurend op mijn hoede en ben me elke dag heel bewust van wat ik doe of waar ik kom. Op dagen waarop ik zogezegd aan het werk ben, kom ik niet buiten uit angst om een bekende tegen het lijf te lopen. Sommige situaties ga ik ook bewust uit de weg omdat ik niet wil dat iemand mijn doen en laten in vraag zou stellen. Die lijn trek ik enorm ver door. Zo parkeer ik mijn auto alleen ’s avonds voor de deur, want anders weten mensen dat ik overdag thuis ben. Ik zal mijn locatie niet snel delen op sociale media en zal zeker niet langs bepaalde huizen passeren.’
‘Dat alles brengt veel onnodige stress en paniekgedachten met zich mee, maar de angst om veroordeeld te worden is nog altijd groter. Ik besef dat dat een beetje absurd klinkt, maar het is wat het is. Ik zou niets liever willen dan dat het anders was. Als ik de tijd kon terugdraaien, zou ik vanaf het begin eerlijk zijn geweest, want dit geheim is een last die ik non-stop met me meedraag. Die is jammer genoeg nooit ver weg, en dat zal zo blijven tot ik de waarheid spreek. Het is allemaal heel dubbel.’
‘Gelukkig leef ik niet voor de volle honderd procent in geheimzinnigheid. Ik heb bijvoorbeeld een Instagramaccount waarop ik zaken over mijn gezondheid deel, al zal ik nooit vermelden dat ik niet werk. Ik ben me ervan bewust dat iedereen kan lezen wat ik schrijf, maar niet iedereen is op de hoogte van dat account, omdat ik hen zelf niet volg en er nooit een woord over vertel. Ik weet dat er een kans bestaat dat ze het account vinden en mijn posts lezen, maar ik doe het voor een hoger doel: het verspreiden van de boodschap dat het oké is om niet oké te zijn. Het is alleen doodjammer dat ik mijn eigen visie, waarden en normen niet volledig kan volgen. Het is erg dat ik sommige mensen in de waan laat, maar aan de andere kant voelt dit voor mij momenteel als de minst slechte optie.’
Hoge prijs
‘Toch voel ik me helemaal niet veilig in mijn leugen, want de angst om betrapt te worden is – zonder te overdrijven – altijd aanwezig. Ik vermoed dat er ooit een dag zal komen waarop ik tegen iedereen open kaart zal spelen en waarop ik dit geheim niet langer met me mee moet dragen, al denk ik niet dat ik dan zal aangeven dat ik mensen al jaren iets aan het voorliegen ben. Als ik dat zou doen, heb ik veel meer te verliezen dan te winnen, en ik moet nu al een behoorlijk hoge prijs betalen.’
‘De tijd zal het uitwijzen, maar ik hoop alvast dat ik in het reine kom met mezelf en de moed vind om mijn masker definitief af te zetten. Aan iemand die in een gelijkaardige situatie zit, zou ik ten slotte ook zeggen: “Wees alsjeblieft niet te hard voor jezelf, want er is ongetwijfeld een reden waarom jij met je leugen leeft. Die biedt je waarschijnlijk een soort van bescherming, dus wees mild en onthou dat je niet per definitie een slecht persoon bent omdat je niet de waarheid spreekt.”’
‘En iedereen die mijn verhaal leest, zou ik graag het volgende willen meegeven: (ver)oordeel mij en anderen niet te snel. Als je enkel leest dat ik als 29-jarige niet aan het werk ben en je de context of achtergrond niet kent, zou je allerlei redenen kunnen bedenken waarom dat zo is. Maar er is meestal een verklaring, waarschijnlijk zelfs meerdere, waarom een situatie is zoals die is. Ik had een ander leven voor mezelf voor ogen, en ik stel mijn dromen niet voor mijn plezier bij wanneer ze voor de zoveelste keer aan diggelen worden geslagen.’
‘Probeer je (voor)oordelen dus achterwege te laten en bied in plaats daarvan een luisterend oor of troostende schouder. Niet alleen aan mij, maar aan je dierbaren, die misschien ook al jarenlang met een geheim rondlopen. Dat zijn belangrijke stappen naar meer begrip en minder geheimzinnigheid.’
Lees ook:
