Zo goed als iedereen is weleens onzeker, maar wat als je spiegelbeeld niet overeenstemt met de werkelijkheid en je uiterlijk een allesbepalende obsessie wordt? Saym (23) leed aan body dysmorphic disorder, een psychische aandoening van de lichaamsbeleving.
‘Ik heb Pakistaanse roots en ben geboren in Amsterdam en opgegroeid in Antwerpen. Toen ik dertien was, gingen mijn gezin en ik voor het eerst sinds mijn kindertijd op familiebezoek. Ik zat toen midden in mijn puberteit, had last van acne, droeg een bril en een beugel, en was misschien wat molliger dan gemiddeld.
Ik had verwacht dat ik in een warm bad zou terechtkomen, maar niets was minder waar. Vanaf het begin wees mijn verre familie – die ik in geen jaren had gehoord of gezien – me op mijn uiterlijk. Ik kreeg onder andere te horen dat ik gezichtsmaskers op basis van kurkuma en honing moest maken, bepaalde voedingsmiddelen nooit meer mocht eten en dringend op dieet moest.
Elke dag moest ik dezelfde pijnlijke vernederingen ondergaan, die twee maanden waarin mijn gezin en ik in Pakistan verbleven, waren voor mij ronduit de hel.
De schoonheidsidealen van Pakistanen liggen blijkbaar torenhoog. Als je niet lang en slank bent en een lichte(re) huidskleur hebt, zijn velen ervan overtuigd dat je in dit leven minder succesvol zal zijn. Hoe dichter je bij dat zogezegde ideale plaatje komt, hoe hoger je op de ladder kan klimmen.
Ze hielden geen rekening met het feit dat ik een tiener was die volop in de puberteit zat, en ik zat niet meteen in een positie om mijn stem te laten horen en weerwoord te bieden. Elke dag moest ik dezelfde pijnlijke vernederingen ondergaan. Dus die twee maanden waarin mijn gezin en ik in Pakistan verbleven, waren voor mij ronduit de hel.’
In mijn schulp
‘Vóór mijn vertrek was ik een sociale jongen die altijd lachte, maar na mijn terugkeer was mijn glimlach verdwenen. Ik kroop in mijn schulp en had moeite met sociale contacten. Ik voelde me een buitenbeetje en had het gevoel dat anderen vooral naar mijn uiterlijk keken, en niet verder dan dat. Na Pakistan had ik echt het gevoel dat er iets grondig mis was met mij en dat mijn uiterlijk verre van normaal was.
Ik voelde me een buitenbeetje en had het gevoel dat anderen vooral naar mijn uiterlijk keken, en niet verder dan dat.
Naar school gaan werd alsmaar vermoeiender. Ik zat in een neerwaartse spiraal, en dat viel aan mijn punten te merken. Op den duur was ik veel meer met mijn uiterlijk bezig dan met mijn studies. Mijn routines om me toonbaar te maken, werden alsmaar langer. Ik kwam zo goed als altijd te laat of kwam zelfs niet meer opdagen. Zo was ik in het zesde middelbaar maar liefst dertig keer ongewettigd afwezig.’
Donkere gedachten
‘Telkens wanneer ik in de spiegel keek, zag ik een beeld dat mijn brein had gevormd op basis van de opmerkingen die ik door de jaren heen naar het hoofd geslingerd kreeg. Ik zag een ander gezicht dan het mijne en was extreem gefocust op bepaalde lichaamsdelen.
Voor mij was mijn acne bijvoorbeeld tien keer erger dan die in werkelijkheid was. Als ik een puist had, kon ik bijna de hele dag aan niets anders meer denken. Als iemand vervolgens met goede bedoelingen zei dat ik naar een dermatoloog moest gaan, nam ik dat heel persoonlijk op en begon die reactie een eigen leven te leiden. Toen een klasgenoot tijdens de les lichamelijke opvoeding opmerkte dat ik vrij behaarde benen heb, was dat weer iets om onzeker over te worden en een reden om uitsluitend lange broeken te dragen.
Toen een klasgenoot tijdens de les lichamelijke opvoeding opmerkte dat ik vrij behaarde benen heb, was dat weer iets om onzeker over te worden en een reden om uitsluitend lange broeken te dragen.
Bij sommige mensen gaan dat soort opmerkingen het ene oor in en het andere uit, maar bij mij bleven ze door mijn hoofd spoken. In mijn leven was er toen nog maar weinig dat niet om mijn uiterlijk draaide. Als mijn haar na het stijlen niet goed lag, kroop ik opnieuw onder de douche om helemaal opnieuw te beginnen. Dat soort handelingen zorgde ervoor dat mijn energieniveau beneden alle peil was en ik voor en/of na school en/of werk vrijwel meteen in bed kroop om daar in tranen uit te barsten.
Ik vroeg ook voortdurend bevestiging aan mijn omgeving. Als ze zeiden dat ik er hetzelfde als altijd uitzag, was dat voldoende om mijn dag te verpesten. Zo heeft dat jaren geduurd, met alle gevolgen van dien. Op sommige dagen wilde ik niets liever dan dat mijn leven stopte.
Op sommige dagen wilde ik niets liever dan dat mijn leven stopte.
Doordat ik mezelf zo lelijk als de nacht vond, was ik ervan overtuigd dat ik niets zou bereiken en mijn doelen nooit zou verwezenlijken. Elke negatieve opmerking over mijn uiterlijk voedde het monster in mijn hoofd. In die mate dat ik op mijn dieptepunt met donkere gedachten worstelde. Hoewel ik niet in staat was om uit mijn huid te kruipen, was ik de verbinding met mijn lichaam volledig kwijt, waardoor ik op de automatische piloot overschakelde om de dagen door te komen.
Elke dag opnieuw had ik het gevoel dat ik het niet waard was. Ik had zo’n grote afkeer van mezelf dat ik ervan overtuigd was dat ik andere mensen hun dag zou verpesten, enkel en alleen door mijn verschijning. Ik maakte niet alleen mezelf doodongelukkig, ik dacht oprecht dat ik niemand gelukkig maakte met mijn aanwezigheid.’
Ik dacht oprecht dat ik niemand gelukkig maakte met mijn aanwezigheid.
Tot vier uur per dag voor de spiegel
‘Vier jaar lang tastte ik in het duister wat betreft de oorzaak van mijn gevoelens. Ik kan het niet anders omschrijven dan een slechtziende in een donkere ruimte die de lichtschakelaar probeert te zoeken. Op mijn achttiende had ik het gevoel dat ik niet nog veel dieper kon vallen en besloot ik om gerichte hulp te zoeken. Ik kwam terecht bij de mama van een vriendin, die psycholoog is. Zij merkte al snel dat er sprake was van een groter onderliggend probleem.
Na twee sessies viel de diagnose van acute body dysmorphic disorder (BDD), een psychische aandoening van het lichaamsbeeld. Voor mij was het een enorme ontlading dat het beest eindelijk een naam kreeg. Ik beeldde het me niet in én was ongelofelijk opgelucht toen ik vernam dat het goed te behandelen is.
Na twee sessies viel de diagnose van acute body dysmorphic disorder (BDD), een psychische aandoening van het lichaamsbeeld.
Die realiteit zorgde voor de nodige kracht om met mezelf aan de slag te gaan, om alles op alles te zetten met als doel dat het BDD-monster zou verdwijnen of op z’n minst zou krimpen. Cognitieve gedragstherapie was onder andere de sleutel tot succes. Er werd ingezet op mijn gedrag tegenover BDD, maar minstens evenveel op de achterliggende redenen van bepaalde opmerkingen die ik kreeg. Ik leerde dat zulke reacties meestal voortkomen uit onzekerheid. Mensen zeggen die dingen om zich zelf beter te voelen.
Uiteraard moest ik ook voor de spiegel staan en leren om mezelf complimenten te geven in plaats van mezelf de grond in te boren. Best uitdagend en intensief als je weet dat ik voorheen gemiddeld drie à vier uur per dag naar mezelf in de spiegel keek en enkel mijn zogezegde pijnpunten zag.
Bake Off Vlaanderen
Door middel van therapie ben ik ook teruggekeerd naar de periode in Pakistan waarin het trauma ontstond dat mijn BDD triggerde. Ik kon niet anders dan de confrontatie aangaan en stilstaan bij hoe die periode me liet voelen, om uiteindelijk alle gevoelens en emoties een plaats te geven of los te laten. Het kostte me bloed, zweet en tranen, maar door mijn deelname aan het achtste seizoen van “Bake Off Vlaanderen” ben ik volledig uit mijn comfortzone gestapt.
Vanaf het begin benadrukte mijn psycholoog dat ik vooral moest doen wat ik leuk vond, en zo werd ik gemotiveerd om mijn passie voor bakken verder te zetten. Deelnemen aan het programma kwam dan ook op mijn bucketlist te staan. Maar BDD hebben en tegelijk meewerken aan een televisieprogramma is niet zo vanzelfsprekend.
Toen ik mijn persfoto’s voor het eerst zag, vond ik die ongelofelijk lelijk. Ik kon ik alleen maar denken dat niemand ze mocht zien, terwijl de andere kandidaten en crew vol lof waren.
Toen ik werd geselecteerd en mijn persfoto’s voor het eerst zag, vond ik die ongelofelijk lelijk. Ik kon ik alleen maar denken dat niemand ze mocht zien, terwijl de andere kandidaten en crew vol lof waren. Maar dankzij alle steun en warmte was ik geleidelijk aan in staat om mezelf door een andere bril te zien.
Ik heb “Bake Off” dan niet gewonnen, maar alles wat bij die ervaring kwam kijken, van de psychologische ondersteuning tot hoe mijn verhaal werd gebracht, was voor mij de kers op de taart.’
Ticket naar vrijheid
‘Dankzij alle stappen die ik de afgelopen jaren heb ondernomen, is het monster in mijn hoofd serieus gekrompen. Af en toe heeft het nog de neiging om zijn mond open te trekken, maar dat is eerder uitzondering dan regel. Het is niet langer zo dat het mijn leven van a tot z bepaalt. Als die stem toch nog eens begint te spreken, ben ik in staat om die weer het zwijgen op te leggen.
Het is een overwinning dat ik mezelf niet elke dag meer naar beneden haal.
Wanneer ik bijvoorbeeld met vrienden afspreek en vóór vertrek merk dat een plukje haar niet goed ligt, is dat niet langer een reden om me tussen vier muren op te sluiten en daar heel de dag mee in mijn hoofd te zitten. Als ik er de symptomen van body dysmorphic disorder vandaag bij haal, zijn ze niet meer voor de volle honderd procent van toepassing op mij. Mijn manier van denken, triggers en reacties op opmerkingen zijn zodanig veranderd, waardoor mijn levenskwaliteit zoveel beter is geworden. Het is een overwinning dat ik mezelf niet elke dag meer naar beneden haal.
Recent was ik met mijn zussen op vakantie in Barcelona, en daar droeg ik nog eens een short, terwijl blote benen jarenlang uit den boze waren. Mijn verraste gezelschap vroeg: “Heb je dan geen body dysmorphia meer?”. Ik kon met trots zeggen dat het met de stoornis van mijn lichaamsbeleving eindelijk de goede richting uitgaat. En ik was zelfs zo trots dat ik een foto van mezelf in short deelde op sociale media. Mét tal van enthousiaste en verrassende reacties als resultaat.
Ik stap steeds meer uit mijn comfortzone, en zaken die ik vroeger zonder pardon uit de weg ging, probeer ik nu wel te doen. Voor mij is dat niet alleen een eyeopener, het is ook mijn ticket naar steeds meer vrijheid. Soms ben ik echter nog onzeker. Ik sta bijvoorbeeld nog altijd niet te springen als iemand vraagt om op de foto te gaan, maar vroeger zou ik dat pertinent geweigerd hebben.
Als je niets positiefs hebt om te zeggen, kan je maar beter zwijgen.
Als ik vandaag nog eens een negatieve opmerking krijg, geef ik meteen mijn grenzen aan en spreek ik die persoon aan op zijn gedrag. Wie zijn wij om een ander te veroordelen? Als je niets positiefs hebt om te zeggen, kan je maar beter zwijgen.’
Zelfliefde
‘Als je body dysmorphic disorder hebt, mag je niet bij de pakken blijven zitten. Je mag wel degelijk hoop koesteren, want ook voor BDD is er een oplossing. Het blijft niet voor altijd duister. Hoe donker het ook lijkt, de lichtschakelaar kan wel degelijk worden gevonden. Neem het heft zelf in handen, want dat kan niemand in jouw plaats doen. Geef jezelf het nodige duwtje in de rug en zoek psychologische hulp, zodat je jezelf eindelijk in een ander daglicht kan zien.
Investeren in jezelf is de beste belegging die je kan doen. Als er één persoon is met wie je het voor de rest van je dagen moet doen, ben jij het zelf. Ik ben eindelijk op het punt gekomen dat ik mezelf zie zoals ik écht ben en mezelf naar waarde kan schatten.
Investeren in jezelf is de beste belegging die je kan doen.
Wel ben ik me ervan bewust dat BDD altijd onderdeel van me zal blijven, maar het is slechts een piepklein stukje van de volledige puzzel. Ik zal altijd waakzaam moeten blijven opdat het BBD-monster niet opnieuw groeit en buitensporige proporties aanneemt. Maar ik sta sterker in mijn schoenen dan ooit.
Bovendien zie ik nu in dat het me niet uitsluitend negatieve zaken heeft gebracht. Doordat ik de strijd aanging, heb ik meer doorzettingsvermogen gekregen en probeer ik er bewust voor te zorgen dat ik mezelf gelukkig maak. Meer dan ooit draag ik zelfliefde hoog in het vaandel. Voor mij betekent dat zo dicht mogelijk bij mezelf blijven en vooral voor mezelf zorgen.
Wanneer je jezelf op de eerste plaats zet, komt zelfliefde meestal wel vanzelf. Probeer je eigen beste vriend te worden.
Ik ga bijvoorbeeld tot twee keer per maand naar een privéwellness om mijn lichaam te trakteren voor al het harde werk dat het dagelijks doorstaat. Wanneer je jezelf op de eerste plaats zet, komt zelfliefde meestal wel vanzelf. Probeer je beste vriend te worden. Zodra je lief bent voor jezelf, wordt het leven alleen maar stukken aangenamer en ben je veel beter in staat om van anderen te houden. Jammer genoeg heeft niemand van ons negen levens.
Omringen met liefde
Je krijgt maar één kans om het te doen, dus het zou doodjammer zijn om tot het einde van je dagen met zo’n monster te moeten leven. Dat was mijn allergrootste nachtmerrie, terwijl ik door de gevolgen van BDD al niet van mijn puberjaren heb kunnen genieten. Ik liet zo goed als alles aan me voorbijgaan. Intussen ben ik de schade ruimschoots aan het inhalen, maar die verloren jaren krijg ik niet meer terug.
De beste raad die ik aan iemand met body dysmorphic disorder kan geven? Ga na bij wie jij je comfortabel voelt en wie je batterijen leeg laat lopen.
Tegelijkertijd heeft het geen zin om in het verleden te blijven hangen, want dan leef je nog altijd niet voluit. De beste raad die ik aan iemand met body dysmorphic disorder kan geven? Analyseer je omgeving. Ga na bij wie jij je comfortabel voelt en wie je batterijen leeg laat lopen. Waar voel je je het minst beoordeeld? Zo heb ik in SD Worx eindelijk een fantastische werkgever gevonden.
In andere werkomgevingen werd ik zelfs stiekem gefotografeerd door collega’s… Hetzelfde geldt op het vlak van familie. Sommige familieleden deden mijn BDD absoluut geen goed. Dus besloot ik om vroegtijdig op eigen benen te staan en soms zelfs het contact te verbreken. Neem je omgeving onder de loep en scheid het kaf van het koren. Ook jij hebt recht op mensen die je hart laten zingen en het beste in jou naar boven halen.’
Lees ook:
