Gen F

Join onze community en krijg extra toegang tot artikelen, deel jouw verhaal & ...
© Getty © Getty

Menstruatiestoornissen na een vaccin zijn normaal en onschadelijk. Maar waarom zijn ze niet aangegeven als mogelijke bijwerking?

Wat gebeurt er met je cyclus na je coronaprik?



We worden gewaarschuwd voor koorts, hoofdpijn, spierstijfheid en misselijkheid na het coronavaccin, maar nooit wordt er iets gezegd over een gewijzigde cyclus of pijnlijke menstruatie. Nochtans is dat wel wat heel wat vrouwen gewaarworden. Hun bezorgdheden worden veelal weggewuifd.




Al in februari ging een getuigenis over een veranderde menstruele cyclus na vaccinatie viraal. Dr. Kate Clancy, een Amerikaans biologisch antropoloog gespecialiseerd in reproductieve gezondheid, tweette dat een collega haar vertelde over mensen die extra hevig menstrueerden na hun prik. Clancy ervoer op dat moment hetzelfde. ‘Het stroomt eruit alsof ik weer twintig ben’, meldde ze eerder descriptief.



Bij ons kwamen de anekdotes enkele maanden later. Sinds we de kans kregen om een prik te gaan halen, zijn er steeds meer verhalen te horen. Vooral de laatste weken wordt er op sociale media heel wat over het onderwerp geschreven, onder meer door vroedvrouw en schrijfster Uwe Porters (31). ‘Ik had zelf een verandering in mijn cyclus opgemerkt en hoorde gelijkaardige ervaringen van mensen in mijn omgeving’, vertelt ze. ‘Dus stelde ik de vraag op Instagram. Toen bleek het echt enorm vaak voor te komen. Ik kreeg wel duizend berichten.’ Porters las verschillende verhalen. De ene had een superkorte cyclus van veertien dagen na de prik, de ander menstrueerde plots pas na bijna veertig dagen. Sommige vrouwen hadden enorm hevige bloedingen, andere veel buikpijn en nog een andere getuige had meer geluk: zij had plots geen PMS-klachten.

Ook ex-Flaircollega Katrien De Groef (39) deelde haar verhaal op Instagram en kreeg veel reactie. Zij had bij het halen van de tweede prik aangegeven dat ze een verandering in haar cyclus had opgemerkt, maar dit werd niet genoteerd door de vrijwilliger (een geneeskundestudent) die haar bevroeg. ‘Zulke dingen schrijven we niet op’, kreeg ze te horen. Katrien werd erop gewezen dat bijwerkingen wel gemeld kunnen worden op een website, maar de vrijwilliger wist niet juist welke. ‘Hoe kan dit onderzocht worden als er geen gegevens verzameld worden?’ vraagt ze zich terecht af.

The missing link


‘Het verbaast me niet dat zo’n bijwerking niet genoteerd wordt’, zegt dr. Eline Tommelein. Zij is hoogleraar farmacologie aan de VUB, apotheker en zelf vrijwilliger in een vaccinatiecentrum, maar dan achter de schermen. Als apotheker is ze verantwoordelijk voor de vaccinvoorbereiding. Op haar Instagrampagina informeert Tommelein eerlijk over geneesmiddelen en over alles wat met vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding te maken heeft. Zij deelde onlangs wat geruststellende info over het mogelijke effect van het vaccin op je cyclus en kreeg enkele dankbare berichten. ‘Ik begon mij al zorgen te maken, want volgens mijn gynaecoloog, mijn huisarts en de arts in het vaccinatiecentrum kon mijn gewijzigde cyclus niet gelinkt worden aan het vaccin’, schrijft een van haar volgers. Ook wij merken een zekere terughoudendheid op bij gynaecologen. ‘Bij ons weten heeft de vaccinatie geen hormonale werking’, krijgen we als antwoord te horen. Er wordt aangehaald dat menstruatiestoornissen frequent voorkomen, waardoor een link met de vaccinatie moeilijk te leggen is. In eerdere factchecks, zoals die van VRT NWS, geven gynaecologen aan dat het linken van een veranderde cyclus aan het vaccin ‘vergezocht’ is.

Bijwerkingen op de vrouwelijke biologie moeten onderzocht worden.


‘Nochtans zijn er te veel anekdotische gegevens om het nog onder tafel te vegen’, zegt dr. Tommelein. ‘Het is zo dat de gegevens nog niet in die mate geregistreerd zijn dat er al publicaties over zijn in de wetenschappelijke literatuur. Daardoor is de orde van grootte van de bijwerking moeilijk in te schatten. Er zijn wel studies die aantonen dat onder meer tijdelijke menstruatiestoornissen significant vaker voorkomen na het griepvaccin en de vaccinatie tegen baarmoederhalskanker. Een vaccin zorgt voor een immuunreactie, waardoor er in heel het lichaam signaaltjes gegeven worden aan de immuuncellen dat er een probleemstof aanwezig is. Een aantal van die cellen zitten in het baarmoederslijmvlies, wat afgescheiden wordt bij de menstruatie. Die cellen gaan reageren, waardoor de cyclus beïnvloed kan worden. Het gaat dus over een reactie op vaccins in het algemeen, niet specifiek over het covidvaccin.’

Dat zegt ook Nederlands gynaecoloog en menstruatie-expert Bertho Nieboer in verschillende Nederlandse media. Nieboer geeft aan dat het aanzwengelen van het immuunsysteem door het coronavaccin invloed kan hebben op de hevigheid en timing van je eerstvolgende menstruatie, en heel soms ook op de tweede. Hij haalt de stress van de pandemie en/of de vaccinatie aan als tweede mogelijke oorzaak voor onregelmatigheden. Ook op de Belgische website Gezondheid en Wetenschap, die in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap ontwikkeld wordt door het Centrum voor Evidence-Based Medicine (Cebam), staat te lezen dat enige impact niet uit te sluiten valt. Deze oorzaken worden aangehaald: een immuunreactie en psychologische of fysieke stress (bijvoorbeeld bij een infectie).

Tijdelijk en onschadelijk


De onwetendheid over de mogelijke invloed op de menstruele cyclus zorgt voor ongerustheid, niet op de laatste plaats omdat het in de baarmoeder gebeurt. Die onrust is gelukkig niet nodig. De effecten van het coronavaccin op de vruchtbaarheid werden goed getest. ‘Voordat een vaccin of geneesmiddel op de markt mag komen, wordt altijd onderzoek gedaan op muizen of andere dieren naar de effecten op de vruchtbaarheid’, vertelt dr. Tommelein. ‘Dat wordt gedaan met een dosis die ongeveer honderd keer zoveel is als de dosis die aan mensen wordt gegeven. Er wordt van uitgegaan dat als die dosis bij een dier niets doet, dat het bij de mens ook oké is. Wanneer een product op de markt is, worden de cijfers uiteraard daarrond bijgehouden en bekeken, en ook daaruit blijkt dat er helemaal geen probleem is met het coronavaccin.’

Ook een flinke griep kan tijdelijk invloed hebben op de menstruatie.


Wat als je zwanger probeert te worden in de maand dat je je vaccin krijgt? ‘Stel dat je na je vaccinatie een week eerder ongesteld wordt dan normaal, dan heeft dit natuurlijk invloed op de kans dat je die maand zwanger wordt’, stelt Nieboer. ‘Maar de prik heeft geen invloed op de kans om zwanger te worden op de langere termijn. Ook een flinke griep, bijvoorbeeld, kan tijdelijk invloed hebben op de menstruatie.’ Blijven de onregelmatigheden langer dan twee cycli duren, dan ga je beter even langs bij je dokter.

Ondergerapporteerd


De invloed van vaccinaties op de menstruele cyclus werd dus eerder al aangetoond en zou onschuldig en tijdelijk zijn. Tommelein legt uit waarom er toch nog zo’n weerstand is tegenover het erkennen van die bijwerking en waarom dat niet onderzocht werd en wordt. ‘Vroeger, toen er gestart werd met klinische studies, mochten vrouwen niet deelnemen’, vertelt Tommelein. ‘Er werd rekening gehouden met eventuele gevolgen voor de toekomstige baby of voor de vruchtbaarheid, dus mochten zij niet deelnemen. Sinds de jaren negentig mag het wel, maar die historische achtergrond heeft er wel voor gezorgd dat vrouwen en mensen met een baarmoeder altijd al ondergerapporteerd zijn in klinische studies. Net zoals niet-witte mensen trouwens. Met als gevolg dat de gerapporteerde bijwerkingen en de studieresultaten vooral van toepassing zijn op witte mannen. Bijwerkingen zoals invloed op de menstruele cyclus of op borstvoeding worden gewoon niet opgenomen in de monitoring. De rapportering van bijwerkingen gebeurt vaak op basis van online vragenlijsten waarbij je vakjes moet aanklikken. In het geval van het Pfizervaccin was de helft van de deelnemers vrouw, maar aangezien er geen vakjes waren om de invloed op hun cyclus aan te duiden, konden zij die bijwerking niet aangeven.

Weten dat een onregelmatige cyclus kan voorvallen is even belangrijk als weten dat koorts een bijwerking kan zijn.


Daar ligt het probleem. Mocht er de mogelijkheid geweest zijn om te rapporteren over eventuele menstruatiestoornissen, dan had die bijwerking vermoedelijk gewoon in het lijstje gestaan, onder hoofdpijn, koorts en koude rillingen. ‘Het gebrek aan data over de menstruele cyclus en het vaccin is wraakroepend’, schreef Dr. Jen Gunter, Amerikaans-Canadees gynaecoloog en columnist van The New York Times in april. ‘Ik maak me geen zorgen over effecten op de vruchtbaarheid of het vaker voorkomen van miskramen, want die dingen zijn goed onderzocht, voor verschillende vaccins. Maar weten dat een onregelmatige cyclus kan voorvallen is even belangrijk als weten dat koorts een bijwerking kan zijn. Stel je voor dat je niet wist dat koorts een bijwerking van het vaccin is? Je zou je zorgen maken dat je lichaam raar reageert, terwijl het net heel normaal is. Hetzelfde geldt voor vrouwen die onregelmatigheden in hun menstruatie opmerken.’

Tommelein zegt dat de cyclus van het onderrapporteren van vrouwelijke bijwerkingen van bovenaf doorbroken moet worden. ‘De Wereldgezondheidsorganisatie en de Europese Unie kunnen farmaceutische bedrijven bepaalde eisen opleggen in verband met wat er onderzocht moet worden voor iets op de markt komt’, legt ze uit. ‘Er zijn op een hoger politiek niveau mensen nodig die aan de boom schudden en zeggen: dit moet op de agenda. Bijwerkingen op de vrouwelijke biologie moeten onderzocht worden.’

Wat nu?


Wil je graag melding maken van een menstruatiestoornis na vaccinatie, dan zijn er een paar opties. De officiële instantie waarnaar medewerkers in vaccinatiecentra zullen verwijzen is het FAGG, het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsmiddelen. Op Fagg.be kan je melding maken van bijwerkingen. Lukt dat niet, dan kan je apotheker of eventueel een andere zorgverlener je helpen. Het FAGG geeft aan dat het meldingen ontvangen heeft over mogelijke invloed van het vaccin op de menstruatiecyclus, maar dat de frequentie (de verhouding tussen bijwerkingen en vaccinaties) moeilijk weer te geven is, aangezien het om spontane meldingen gaat. ‘De overgrote meerderheid van deze meldingen was niet ernstig en loste snel op zonder behandeling’, laat het agentschap weten. Het Nederlandse bijwerkingencentrum Lareb rapporteerde begin augustus voor het eerst over meldingen van menstruatiestoornissen. Op dat moment had het centrum er meer dan duizend ontvangen. Volgens het FAGG wordt de situatie op Europees niveau opgevolgd door het Europees geneesmiddelenbureau, maar er loopt geen veiligheidsignaal. Er wordt door Europa dus geen onderzoek gedaan naar de bijwerking.

Dr. Kate Clancy, de hoogleraar die in februari al tweette over haar veranderde menstruatie, stelde kort daarna een enquête op. Zij peilt sinds enkele maanden specifiek naar de cyclus en menstruatie van mensen na vaccinatie. Ze geeft zelf aan dat er een selection bias is, wat wil zeggen dat de studie geen compleet objectief beeld zal geven, aangezien vooral mensen met negatieve ervaringen of duidelijke bijwerkingen de vrijwillige vragenlijst zullen invullen. Desondanks valt volgens Clancy al op te merken dat een kleine minderheid van de mensen die de vragen invullen bijwerkingen hebben opgemerkt. ‘Het is belangrijk dat we dat aan de mensen doorgeven: het gaat over een minderheid’, vertelde ze in juli. Volgens Clancy komt het grootste deel van de klachten in hun studie van mensen die normaal niet menstrueren – omwille van anticonceptie of omdat ze postmenopauzaal (in het jaar na de laatste menstruatie, red.) zijn – maar verrast worden door doorbraakbloedingen. Verder gaat het over langere en kortere cycli en over pijnlijke menstruatie. Op Clancylabs.com vind je een link naar de enquête.

Ook de contraceptie-app Natural Cycles peilt naar menstruatiestoornissen bij vrouwen en mensen met een baarmoeder die de app gebruiken. Dat gebeurt in samenwerking met het Amerikaanse National Institute of Health. Gebruikers geven in de app sowieso hun cyclus in en krijgen vragen over de hevigheid van en pijn tijdens hun menstruatie. Door eveneens aan te geven of en wanneer ze gevaccineerd werden en met welk vaccin, worden er gegevens verzameld over menstruatiestoornissen.

Lees ook:

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content

' ' ' '