Heb ik iets verkeerds gezegd? Had ik harder moeten lachen of minder koffie moeten drinken? Als je alles constant in vraag stelt, ben je aan het overanalyseren. En dat kan je afleren!
Als je wil, kan je over alles in dit leven heel erg hard nadenken. Maak je nu eindelijk dat profiel op Tinder aan? Investeer je in een eigen appartement? Ga je voor die ene job of kies je ervoor om nog verder te studeren? En wat met die uitnodiging voor dat feestje? Gaan of niet gaan? Sommige mensen duiken met hun ogen dicht in een avontuur, groot of klein, en dat zonder veel na te denken. Anderen kunnen een nacht wakker liggen van de vraag of ze dat sms’je nu wel of niet hadden moeten beëindigen met een uitroepteken.
De een is overimpulsief, de ander overanalyseert de boel. Maar wie heeft gelijk? Klinisch psychologe Nathalie Cardinaels legt uit: ‘Het is goed om je leven op een spontane manier te leiden, om te handelen vanuit je buikgevoel. Daarnaast is het ook prima om soms stil te staan bij het leven dat je leidt en jezelf vragen te stellen. Wie ben je? Wat heb je nodig? Waar wil je op lange termijn naartoe werken? Door daarover na te denken, zal je niet al te roekeloos handelen, maar weloverwogen keuzes maken. Voor beide aanpakken geldt hetzelfde: er moet een evenwicht zijn. Impulsiviteit kleurt je leven misschien, wat tot op zekere hoogte goed is. Maar als je overdrijft en onbezonnen bent, kan die ook beschadigend werken.’
Maar hetzelfde kan dus ook worden gezegd over dat analyseren. Nathalie Cardinaels: ‘Ook als je alles constant gaat analyseren, verlies je het overzicht. Dan bestaat het gevaar dat je te hard gaat doordenken over details. Uit onderzoek blijkt dat we vaak piekeren over zaken die uiteindelijk helemaal niet gaan gebeuren. En als ze al voorvallen, pakt de situatie meestal toch weer anders uit, met soms meer mogelijkheden en oplossingen dan we voordien voor mogelijk hielden. Situaties of problemen tot in de kleinste details overdenken zal alleen maar leiden tot meer gepieker, want als je bij het ene begint door te denken, zal je bij het andere uitkomen en zal je vandaaruit nog meer zaken vinden om over na te denken. Zo kan je eindeloos blijven doorgaan, en dat kost natuurlijk veel energie. Het kan je ’s nachts zelfs uit je slaap houden. Mindfulness kan een hulpmiddel zijn om te leren dat je niet altijd iets moet doen met gedachten die door je hoofd schieten. In plaats van te overanalyseren kan je het ook allemaal eens laten passeren, zonder meer.’ Met andere woorden: maak dat Tinderprofiel gewoon aan en overweeg voor al de rest even de pro’s en contra’s. Dat zou je al een pak verder moeten helpen.
Doe even normaal
Het klinkt natuurlijk wel eenvoudig. ‘Doe even normaal. Stop met zo veel en zo ver na te denken. Beslis gewoon.’ Maar voor sommigen is het allesbehalve eenvoudig. Zij lopen vast in hun eigen gedachten, en zo komt dat Tinderprofiel of dat eigen appartement er dus nooit van. Maar waarom doet de mens zichzelf dat eigenlijk aan? Nathalie Cardinaels: ‘Er zijn verschillende redenen waarom mensen gaan overanalyseren. Misschien wil je alles graag begrijpen en misschien helpt het analyseren je daarbij. Misschien ben je bang dat dingen fout zullen lopen. In dat geval leidt je voorzichtigheid misschien tot het overdenken van doemscenario’s.
Het is ook mogelijk dat je erg gevoelig bent voor de mening van anderen, bijvoorbeeld vanuit een minderwaardigheidsgevoel of omdat je bang bent om in de steek gelaten te worden. Dan zal alles wat iemand zegt, zodanig geanalyseerd worden dat er altijd wel iets te vinden is waardoor je van streek raakt. En daarna kan je daar weer over piekeren. Mogelijks ben je op zoek naar controle over je leven en ga je daarom overanalyseren, of vind je het heftig om verantwoordelijkheden te dragen, waardoor je liever geen risico’s neemt en graag voorbereid bent op struikelblokken.
Komt daar nog bij dat we in een hectische maatschappij leven. Iedereen heeft het druk en gaat maar door op automatische piloot, maar daardoor schieten we ook snel door in dat overdenken in plaats van gewoon bewust in het moment te leven. Het is ook mogelijk dat je zo veel onrust ervaart dat je daarvan weg wil. Piekeren kan dan het gevoel geven dat je actief iets doet om die onrust weg te krijgen, maar net dan kan het heel wat zinvoller zijn om die onrust en onduidelijkheid te leren (ver)dragen.’
Doe de test
(maar overanalyseer het resultaat niet)
-
- Twijfel jij vaak aan jezelf?
-
- Heb jij soms het gevoel dat je je gedachten niet stil kan leggen?
-
- Ben je geneigd om dingen persoonlijk te nemen?
-
- Ben je een perfectionist?
-
- Schrikt het onbekende je af?
-
- Lig je ’s nachts vaak wakker?
Antwoordde je op bovenstaande vragen telkens ‘ja’? Dan mag je stoppen met analyseren, want dan is het wel erg duidelijk: jij overanalyseert.
8 tips om overanalyseren af te leren
1. Aanvaard wat geweest is
Je kan de tijd niet terugdraaien, ook al zou dat soms handig zijn. Wou je dat je iets op een andere manier had aangepakt? Had je nog graag dit of dat gezegd? Leuk, maar denk daar gewoon volgende keer aan en laat het deze keer los.
2. Leid jezelf af
Als je urenlang op een stoel voor je uit zit te staren, kunnen je gedachten heel makkelijk met je aan de haal gaan. Als je actief bezig bent, is dat moeilijker. Genoeg om te doen: bel een vriendin, lees een boek, leg een puzzel, doe de was, luister muziek... Doe alles, behalve piekeren.
3. Kies
Als je niet goed weet hoe je moet handelen in een bepaalde situatie, moet je gewoon kiezen. Ga voor de korte pijn. Beslis om het op die ene manier te doen en accepteer de gevolgen van die keuze. Blijkt het een slechte keuze? Maak het dan weer beter.
4. Vraag je niet af waarom iets is gebeurd, maar vraag je af wat je eraan kan doen
Je gepieker gaat waarschijnlijk eerder over de gevolgen van een situatie dan over die situatie zelf. Hoe zullen anderen reageren? Als je het probleem gewoon aanpakt, wijst alles zich vanzelf uit en hoef je dus niet te piekeren.
5. Ontspan
Hoe relaxter je bent, hoe relaxter je zal omgaan met problemen.
6. Schrijf je gedachten van je af
Door op te schrijven wat je denkt en voelt, kan je alles onder woorden brengen, het probleem van op een afstand bekijken en misschien wel relativeren.
7. Kijk je angst in de ogen
Piekeren helpt je misschien om met angsten om te gaan. Maar hoe meer je piekert, hoe groter de angst. Vraag je liever af waar je net bang voor bent. Wat is het ergste dat kan gebeuren? Waarschijnlijk zal blijken dat de situatie misschien wel akelig is, maar dat mee kan leven – zonder die situatie te overanalyseren.
8. Doe af en toe aan zelfreflectie
Dingen overanalyseren werkt niet productief, maar nadenken over jezelf, over hoe je zaken anders kan aanpakken en over hoe je eventuele valkuilen kan herkennen, is wel productief.
Met dank aan klinisch psycholoog Nathalie Cardinaels (de-meiboom.be).
Lees ook:
