Het is een hardnekkige overtuiging dat mensen met overgewicht (een BMI boven 25) of obesitas (een BMI boven 30) ongezond zijn. Zelfs gezondheidsprofessionals laten zich te vaak leiden door dit idee, waardoor dikke mensen soms niet de juiste diagnose krijgen. Nochtans klopt de bewering niet, aldus An Vandeputte, oprichter van Eetexpert.be.
In Flair lees je deze week de verhalen van Hanne, Sarah en Laura, drie vrouwen met overgewicht die niet juist gediagnosticeerd werden door hun dokter. Waarom? Omdat hun BMI te hoog is, en dat volgens de arts die ze bezochten de oorzaak van al hun klachten was. Voor Sarah (33) waren de gevolgen niet te overzien: een half jaar na het eerste doktersbezoek werd door een andere arts kanker vastgesteld. Een zware behandeling volgde. Het besef dat die behandeling minder intensief was geweest, had de eerste dokter een half jaar eerder wel de juiste conclusie getrokken, maakte het extra hard.
Het kan zijn dat iemand met obesitas die gezond leeft een betere gezondheid heeft dan iemand met een normaal gewicht die niet gezond leeft.
Het probleem is dat het idee nog steeds leeft dat wie een te hoog BMI heeft, sowieso ongezond is. Maar klopt dat ook? ‘De wetenschap zegt van niet’, verklaart An Vandeputte, klinisch psycholoog en oprichter van het Vlaams Kenniscentrum voor Eet- en Gewichtsproblemen. ‘Op basis van gewicht alleen kunnen we niet zeggen of iemand ongezond is. Er moet naar het leefgedrag gekeken worden. Het kan zijn dat iemand met obesitas die gezond leeft een betere gezondheid heeft dan iemand met een normaal gewicht die niet gezond leeft. Recente studies tonen ook aan dat de metabole gezondheid van een persoon met overgewicht kan verbeteren als die gezonder gaat leven, zónder dat die persoon per se gewicht verliest. We kunnen evenwel niet zeggen dat gewicht geen invloed heeft. Een persoon met een normaal gewicht en een gezonde levensstijl zal een betere metabole gezondheid hebben dan iemand met overgewicht die gezond leeft.’ Metabole gezondheid slaat op cardiovasculaire waarden als bloeddruk, lipidenprofiel, glucose en insulineresistentie.
Meer info nodig
De BMI, een parameter berekend op basis van gewicht en lengte, zegt niet genoeg over iemands gezondheid om er (medische) conclusies uit te trekken. ‘Er is aanvullende informatie nodig over het leefgedrag van de persoon, de evolutie van het gewicht en een aantal andere psychologische, medische en voedingsparameters’, legt Vandeputte uit. ‘Als een persoon in vergelijking met de populatie een normaal gewicht heeft, zal je op basis van de BMI zeggen dat die goed bezig is, terwijl dat gewicht mogelijk op een eetgestoorde manier gehaald is.’
Geen twee personen met overgewicht of obesitas zijn dezelfde. Er moet dus altijd een goede diagnose gesteld worden.
‘Een persoon met overgewicht zou je adviseren om een tandje bij te steken, maar ook daarbij is meer info nodig. De ene persoon met overgewicht komt misschien van een hoger gewicht en raakte kilo’s kwijt door zijn/haar/hun leefgedrag aan te passen. Die persoon heeft nog altijd overgewicht, maar dat kan het gewicht zijn dat past bij zijn/haar/hun gezonde levensstijl. Een ander persoon kan op een constant gewicht gebleven zijn ondanks de aangepaste levensstijl, terwijl een derde persoon misschien in korte tijd van een normaal gewicht naar overgewicht is gegaan. Bij die laatste moet je mogelijk op zoek naar een probleem. Geen twee personen met overgewicht of obesitas zijn dezelfde. Er moet dus altijd een goede diagnose gesteld worden.’
Geen etiketten, a.u.b.
Het is belangrijk dat de focus in onze samenleving en de medische wereld van gewicht naar levensstijl verschuift, zegt Vandeputte. ‘Een goede levensstijl korten we af met het acroniem ALLES. Mensen denken meestal alleen aan de eerste twee letters, “afwisselend eten” en “lang stilzitten onderbreken en regelmatig bewegen”. Maar de andere drie zijn ook erg belangrijk. De tweede L staat voor “lichaamstevredenheid”. Diëten en sporten alleen omdat je niet goed in je vel zit en wil afvallen, past niet in een gezonde levensstijl. Een gezond iemand beweegt omdat dat goed is voor zijn/haar/hun lichaam en geest, niet om vet te verbranden. Je zal trouwens heel veel moeten sporten om echt af te vallen. Sport werkt vooral in op het vet tussen je organen. Daarom is het zo gezond, maar het doet weinig voor uitwendig vet. De E staat voor “emoties hanteren”, en de S wijst op “slaap”, waarvan je voldoende nodig hebt.’
Het idee van maakbaarheid van je lichaam is een mythe.
Diëten is dus not done? ‘Gezond eetgedrag is belangrijk, maar het idee van maakbaarheid van je lichaam is een mythe’, aldus Vandeputte. ‘Door selectief en beperkt te eten om af te vallen, zal je net het omgekeerde effect bereiken. Studies hebben aangetoond dat mensen die streng diëten om kilo’s te verliezen, over tien jaar tijd meer bijkomen dan mensen die niet diëten. Dat komt omdat er fysiologische, psychologische en sociale factoren en processen spelen, waardoor diëten mislukt, hoeveel wilskracht je ook hebt.’
Vandeputte wijst ook op het belang van het wegnemen van de bestaande vooroordelen over dikke mensen. ‘We zetten vanuit het kenniscentrum heel erg in op gezondheidsprofessionals. Zo geven we opleidingen aan eerstelijnswerkers. Er moet meer belang gehecht worden aan een goede diagnostiek. Een conclusie zou nooit op basis van uiterlijkheden getrokken mogen worden. Daarnaast moet er iets veranderen in de communicatie over mensen met overgewicht, zowel in onze huiskamers als in de media en de hulpverleningspraktijk. Het zou mooi zijn als we niet zomaar op basis van gewicht etiketjes plakken op mensen.’
Lees de verhalen van Hanne, Laura en Sarah deze week in Flair.
Lees ook:
